Sunday, July 31, 2011

تراس بندی و اهمیت آن جلوگیری از حدر رفتن آب

                تراس بندی و اهمیت آن جلوگیری از حدر رفتن آب

مقدمه

خاک یکی از منابع طبیعی هر کشور است . امروزه فرسایش خاک به عنوان خطری برای رفاه انسان حتی برای حیات او بشمارمی آید . در مناطق که فرسایش کنترول نمی شود خاک های به تدریج فرسایش یافته ، حاصل خیزی خود را از دست می دهد . فرسایش نه تنها سبب فقیر شدن خاک و متروک شدن مزارع می گردد و ازین راه خسارات زیاد جبران نا پذیر به جا می گذارد ، بلکه با رسوب مواد در آبراهه ها ، مخازن ، سدها ، بنادر و کاهش ظرفیت آبگیری آنها نیز زیانهای فراوان را سبب می گردد. بنابرین نباید مسله حفاظت و حراست خاک را کوچک و کم اهمیت شمرد . امروزه حفاظت خاک مبارزه با  فرسایش از ضروری ترین اقدامات هر کشور می باشد. بر حسب قراءین موجود انجام عملیات حفاظت آب و خاک  از قرن ها پیش در جوامع بشری ، هر چند به صورت کاملآ ابتدایی متداول بوده است، ولی گسترش آن در قرن حاضر ، به ویژه در قرن 50-40 سال آخیر رشد بسیار یافته و در جهان دانش و فن امری معمول است. (1)
طریقه مختلف جهت حفاظت آب و خاک وجود دارد که از آن جمله طریقه تراسبندی برای زمین های شیب دار مفید  می باشد که این طریقه یک طریقه علمی  و فنی برای حفاظت آب و خاک می باشد . که با استفاده از این طریقه می توانیم از کمبود آب و تخریب خاک جلوگیری نمایم .(3)







تاریخچه :

اولین  تحقیقات علمی درزمینه فرسایش دربین سالهای 1877  الی 1895  توسط وولنی  wollny    دانشمند المانی انجام گرفت . او ازمایشات مختلف را نظیر اثر پوشش گیاهی و ملچ درممانعت از برخورد باران و تخریب ساختمان خاک اثر نوع خاک و شیب ان روی روان اب یا runoff  و فرسایش در کرتهای کوچک به انجام رسانید به جز این کار پیش تاز ، اکثر تحقیقات نربوط به فرسایش عمد تآ از امریکا منشا گرفته اند . استفاده عملی از روش های ساختمانی حفاظت خاک بوسیله ای زارعین از سال 1850 شروع و بتدریح افزایش یافت تا اینکه درسال 1907  اداره کشاورزی امریکا یک سیاست رسمی جهت حفاظت از اراضی را اعلان کرد .(3)
اولین ازمایش کمی امریکا در سال 1915 توسط سازمان جنگل ها در یوتا پیاده شده و به فاصله کمی از ان یعنی سال 1917 در ایالت میسوری ازمایشات مشابه را انجام داد که منجر به انتشار اولین نتایج ازمایشات کردی صحرای در سا ل 1923 گردید .
سپس ازمایشات دیگری نیز انجام گرفت که روش بکار رفته در انها اساسآ مشابه  ازمایشات فوق بود ، در نظر گرفته شده بودیجه از طرف کنگره امریکا انگیزه بیشتر را برای انجام این قبیل ازمایشات فراهم اورد موارد یاد شده را قادر ساخت که در سال های بین 1928 و 1933 شبکه ای مرکب از ده ایستگاه تحقیقاتی ایجاد نماید ، در فاصله بین سال های دهه بعد این برنامه گسترش پیدا کرد و تعدادی این دستگاه ها به 44 عدد رسید که ازمایشات روی کنترول میکانیکی فرسایش و روان اب حاصل از حوض های اب خیز کوچک را نیز انجام میدادند .
اکثر بررسی ها در مورد فرسایش ابتدا از امریکا شروع شد . در قرن 19 الیوت ( Eliot ) و دین (Deane) از نخستین افرادی بودند که به فرسایش خاک توجه زیادی داشته اند و در این زمینه نیز     بررسی های انجام دادند و انجام قلبه عمیق ، کشت درروی خطوط تراس و تراس بندی را توصیه کردند  .(1)






تراس بندی

تراسبندی عبارت ازایجاد پشته ها به روی سطح دامنه های تپه ویا ساحات نشیبداربوده ومتداوم به خطوط میزان ویا کنترول کننده احداث میشوند. تراسبندی به منظورجمع آوری آبها برف وباران و کاهش سرعت آن قبل از اینکه به استانه بتخریب برسد صورت میگیرد . با ایجاد تراسهای ساحه تخریب شکسته ‘تجمع آب سرعت وعمل سیلابی آن به روی ساحه تقسیم میگردد .
تراس ها به دو نوع اند:
تراس های آبراهه ای و تراس های سکوئی .(2)
تراسهای آبراهه ای :
در اراضی شیب دار فرسایش آبی هنگامی به وجود می آید که سرعت آبدوی بی حد آستانه فرسایش برسد .
بنابرین برای جلوگیری از فرسایش آبی در یک دامنه باید آبدوی را پیش از آنکه به حد سرعت آستانه فرسایش برسد به خارج از منطقه هدایت کرد برای این منظور از تراس های آبراهه ای استفاده می شود .
برای ساختن تراس های آبراهه ای قسمتی از دامنه را در امتداد خطوط تر از خاکبرداری کرده ‘ در پاِِیین شیب به صورت پشته ای قرار می دهند . مقطع عرضی تراس ها شیببه مقطع یک آبراهه می باشد . به همین دلیل به آنها تراس های آبراهه ای می گویند .
اگربه روان آب سطحی اخازه جاری شدن ازروی زمین های زراعتی شیب داربه طرف پائین وبدون برخورد با مانع داده شود این خطرهست که سرعتی یا حجم آن ویا هردو
بحدی افزایش یا بد که نه فقط خاک جابجا شده بوسیله فرسایش پاشمانی رابا خود حمل کند بلکه بتواند ایجاد آب شستگی نیزبنماید. برای اجتناب ازاین امرنوعی سنگردرجهت عمود بر تند ترین شیب ساخته می شود که جریان این روان آب سطحی راقطع نماید .(1)
دراین زمینه روش های مختلف با نام های متفاوت وجود دارند . در آمریکا به آن تراس اطلاق می شود ولی درکشور های مشترک المنا فع "پشته یا خاکریز" نام های متداولتری هستند . مقطع عرضی معمولی دربین تمام انواع این ها شبیه یک آبراهه حفر شده است (وبهمین دلیل تراس آبراهه ای نامیده می شوند) که در اثربیرون ریختن خاک حفاری شده حاشیه ای درلبه پائینی آن ایجاد میشود . تراس های آبیاری میتوان با شیب ملایم بنا کرد (وباین خاطر نام "تراس شیب دار" بران نهاده شده است ) باین هدف که روان آب اضافی به آرامی با سرعت غیر فرسایشی جریان یافته وزمین های زراعتی خارج گردد و بجای برده شود که بتواند آنرا بنوع بیخطر رها ساخت.همچنین میتوان آنهارا روی خطوط تراس واقعی نیز حفر کرد بطوری که در سرتاسر طول خود هیچ نوع شیبی نداشته باشند . (1)
هدف ازاین نوع آبراهه بدون شیب نگهداری آب جهت نفوذ تدریجی آن بداخل خاک است
بهمین خاطر این نوع تراس" تراس نگهداری آب " نامیده میشود و ممکن است دو انتها ی آنها بجهت بالا بردن ظرفیت نگهداری آب بسته باشد . براین اساس یعنی بسته یا باز بودن دو انتهای تراس نام های " تراس های انتهای بسته " و تراس های انتهای باز " به آنها داده میشود .(3 )

تراس های آبراهه ای به دو نوع است :
َA-  تراس های آبراهه ای شیب دار و مسطح.
B-  تراس های آبراهه ای موازی و غیرموازی .
A – تراس های آبراهه ای شیب دار و مسطح:

تراس های آبراهه ای علاوه بر حفاظت خاک آب را نیز حفاظت میکند بنابراین دونوع تراس آبراهه ای ساخته میشود تراس های آبراهه ای شیب دار و تراس های آبراهه ای مسطح.(1)
الف : تراس های آبراهه ای شیب دار :
تراس های آبراهه ای شیب دار تراس های هستند که به آبراهۀ آنها شیب جزئی داده میشود تا اگر شدت بارندگی نسبت به نفوذ پذیری خاک زیاد تر باشد آب نتواند در آبراهۀ تراس جمع شده و سرریزی کند بلکه بوسیله آبراهه تراس به آبراهۀ خروجی هدایت شود . بنا بر این تراس های آبراهه ای شیب دار در مناطقی ساخته میشوند که شدت بارندگی نسبت به نفوذ پذیری خاک بیشتر است .  عمل اصلی این تراس ها حفاظت خاک است ولی آب را نیز تا حدی حفاظت میکند .(2)
(4)








1-              تراس های آبراهه ای اراضی با شیب زیاد:
این تراس ها   معمولاُ برای  کشت درختان میوه و جنگل کاری بکار میروند و معمولاُ در حد اوسط تراس های علوفه کشت می شود .(1)
2-              تراس های آبراهه ای اراضی کم شیب :
این تراس ها اغلباُ در اراضی کم شیب آنها کمتر از 18 فیصد است ساخته می شوند و برای انجام کشت وزرع بکار می روند .(1)

3شیب طولی آّبراهه تراس های آبراهه ای :
شیب طولی آبراهه تراس ها باید به اندازۀ باشد که در آبراهه تراس نه فرسایش بوجود آید و نه رسوبی تشکیل شود بوجود آید .  باید در نظر داشت که انتخاب چنین شیبی آسان نیست زیرا داشتن یک شیب دقیق و ثابت در  آبر اهه تراس که به منظور کشت و زرع بکار  می رود  آسان نمی باشد زیرا عملیات کشت و زرع معمولاُ موانع در آبراهه بوجود آورده شیب را تغییر می  دهد .(1)

4 – آبراهه با درجه شیب ثابت :
دراین روش درجه طولی آبراهه را در سرتا سر آبراهه ثابت نگهمیدارند . حسن این روش این است که وجود سرعت مناسب را تضمین میکند و همچنین کشیدن و ساختن آنها ساده تر از کشیدن دیگر انواع می باشد زیرا درجه شیب ثابت است . و میتوان مسیر تراس را به آسانی تعین کرد . این امر  به ویژه هنگامی اهمیت دارد که کشیدن تراس ها توسط افراد غیر متخصص انجام شود .  عیب این روش این است که شیب طولی آبراهه در قسمت بالا تر پائنتر تراس برابر خواهد بود که در این صورت آب قسمت ها ی بالا تر تراس به دلیل زیاد شیب نمی تواند به مقدار زیادی در خاک نفوذ کند  .(فرس)
راه دیگر این است که هم مقطع و هم شیب ثابت باشند که در چنین صورتی آب راه طرح شده در ابتدای تراس بیش از اندازه بزرگ خواهد بود  این روش ضمن اینکه تضمین کنندۀ سرعت مناسب است به دلیل شیب ثابت دارای امتیاز سهولت تنظیم مسیر تراس با یک تراس آبی نیز می باشد . این موضوع وقتی حائز اهمیت است که عملیات  در مزرع بوسیله افراد غیر متخصص انجام شود .  (1)

5 – آبراهه ای با درجه شیب فزاینده:
در این روش درجه شیب از حد اقلی در بالا تر تراس تا حد اکثر ی در قسمت پائینتر آن تغییر می کند . علت استفاده از این روش این است که عیب آبراهه با  درجه شیب ثابت را بر طرف کرده و برین ترتیب بتوان آب بیشتری را  در قسمت های مختلف تراس در خاک نفوذ داد . در این روش :
   - حد اقل درجه شیب در بالا دست تراس باید بقدری باشد که به ماندابی شدن زمین در فصول مرطوب منجر نشود .  طبق نظر «بیسلی»Beasley) ) حد اقل درجه ای که د ر آن آب در ابراهه تراس جمع نمی شود و آبرهه ماندابی نمی گردد یا آب جمع شده آنقدر نیست که به محصولات کشت شده  در آبراهه خسارات جدی وارد سازد و یا انجام عملیات زراعتی را به تاُِخیر بیندازد در مورد خاک های با زهکشی دذخلی ضعیف (با قابلیت نفوذ کم )0.2 فیصد و برای خاک های با زهکشی داخلی خوب(قابلیت نفوذزیاد ) حدود 0.1فیصد ویا تقریباُ صفر می باشد .(2)
   - حد اکثردرجۀ شیب در پائین دست تراس باید به اندازۀ باشد که جریان آب در آبراهه ای تراس فرسایش ایجاد نکند .  طبق نظر بیسلی Beasley   حد اکثر درجه ای را که میتوان بدون ایجاد فرسایش در آبراهه بکار برد بستگی به فرسایش پذیری خاک و عمق جریان آب در آبراهه  دارد این درجه باید به اندازه ای باشد که به حد اکثر سرعت مجاز برابر 75 سانتی متر در ثانیه برای خکها ی خیلی مقاوم به فرسایش 60 سانتی متر در ثانیه برای اغلب خاک ها و 45 سانتی متر در ثانیه برای خاک ها ی خیلی فرسایش پذیر منجر گردد .(3)

6 – آبراهه با درجه شیب  متغییر :
در این روش درجه شیب آبراهه درقسمت های مختلف آن متغییر است . مقدار آن بین حد اقل و حد اکثر تغییر میکند .  مقدار این حد اکثر در قسمت های مختلف یک تراس متفاوت است  مقدار در قسمت های بالا تر تارس که حجم آب کم است زیاد و در قسمت های پائینتر تارس که حجم آب زیاد است کم می باشد این روش زیاد تر در ساختن تراس های آبراهه موازی بکار میرود .(3)
  با نزدیکتر  شدن به انتهای خروجی آبراه و افزایش مقدار جریان به سطح مقطع بزرگتری نیاز است  ولی انجام این کار عملی نیست .  وقتی که آبراهه در امتداد طول تراس بوسیله ماشین آلات حفر می شود تغییر مقطع ممکن نیست تا وقتی که این کار با دست انجام شود با وجود امکان پذیر بودن تغببر مقطع تنظیم آن بسیار مشکل است .   از طرفی می توان به ثابت نگهداشتن مقطع آبراهه و افزایش شیب ظرفیت آبراهه را در امتداد طول آن به اندازه لازم افزایش داد .(1)

این تراس که بنام طراح آن به تراس مانگوم Mangum نیز معروف است بطور گسترده ای در امریکا مورد استفاده قرار می گیرد .
این تراس ها غالباُ در شیب های کمتر از 12 فیصد ساخته می شود بنا بر این هیچ نوع اشکالی از عبور ماشین ها ی زراعتی بوجود نمی آورند زیرا در شیب های کمتر 12 فیصد شیب به هردو طرف پشته حاصل  به اندازه های است که اشکال از نظر عبور ماشین های زراعتی ایجاد نمی کند .(1)
خاک های که برای ساختن پشته به کار می رود معمولاُِ از قسمت بالا شیب برداشته می شود .     برداشتن خاک از قسمت بالایی شیب و ساختن پشته بوسیله آن بدو منظور صورت میگیرد .
حسن این تراس ها در این است که با ایجاد آنها تمام سطح را می توان زیر کشت برد    و  عیب ساختن این تراس ها این است که شیب زمین بین تراس ها افزایش می یابد زیرا تاج پشته بالا تر از سطح اولیه زمین است و مرکز آبراهه  نیز پائینتر از سطح اولیه زمین قرار دارد .
  تراس ها ی پایه پهن ممکن است بصورت شیب دار یا مسطح ساخته شوند که به تراس ها ی پایه پهن شیب دار و تراس ها ی پایه پهن مسطح معروف هستند .   (3)


این تراس ها اغلباُ در شیب های تند تر معمولاُ بین 18-12 فیصد ساخته میشوند و به علت زیاد بودن شیب زمین شیب عقیبی پشته نیز زیاد می باشد و مقدار آن معمولاُ 50 فیصد یا بیشتر است .
خاک های که برای ساختن پشته تراس بکار  می رود در صورت امکان بهتر است فقط از قسمت پائین تر پشته برداشته شود زیرا انجام این کار منجر به کاهش شیب زمین بین دو تراس میگردد که یک حسن به شمار میرود .
اجرای این کار در خاک های کم عمق پیشنهاد نمیشود زیرا منجر به ظاهر شدن خاک های تحت الارض میشود .در این نوع خاک ها برای ساختن پشته باید از قسمت های بالا تر و پائین تر پشته خاک برداری کرد . (1)
حسن این تراس ها در این است که ساختن آنها شیب زمین واقع بین دو تراس را کاهش می دهد .  میزان کاهش بستگی به مقدار حجم خاک برداری از پائین دست تراس دارد .  ساختن این تراس ها معایبی نیز دارد .  یکی از معایب این تراس ها این است که شیب عقیب پشته برای عبور وسائل کشت و زرع خیلی تند است .  برای عبور وسائل کشت وزرع معمولا از  قسمت آخری تراس ها استفاده می شود .   عیب دیگرایجاد این نوع تراس ها در این است که سطح کشت را کم میکند زیرا شیب عقیبی پشته کشت نمی شود .  این سطح کشت نشده حدود 5-4 فیصد سطح زمین را شامل می شود .  این شیب تند را زیر پوشش علوفه ای قرار می دهد .  بهمین خاطر این تراس ها را تراس های با شیب پشت علفی (Grass backed terrace ) نیز می گویند .(1)

 ب : تراس های آبراهه ای مسطح یا افقی :
 تراس های آبراهه ای مسطح تراس های هستند که آبراهه آنها مسطح است و دو انتها ی آبراهه تراس معمولاُ بسته است و در نتیجه آب می تواند در آبراهه تراس ذخیره شده و به تدریج درخاک نفوذ کند .
به همین دلیل این تراس ها را تراس های نگهدارندۀ آب نیز میگویند . این تراس ها بیشتر در مناطقی ساخته میشود که میزان بارندگی نسبت نفوذ پذیری خاک کم است .این تراس ها در مناطق با باران زیاد در صورت خوب عمل می کنند که خاک خیلی قابل نفوذ باشد . ساختن آنها در مناطق خشک کم باران به منظور تولید محصول از اهمیت بیشتری برخوردار است.
عمل اصلی این تراس ها حفاظت آب است ولی از خاک نیز حفاظت میکند . (3)
تراس های آبراهه ای مسطح آب را در سطح خود نگه داشته ، میزان آبدوی را به میزان قابل ملاحظه ای کاهش می دهند .  تراس های مسطح معمولاُ بر اساس آبدوی حاصل از باران 24 ساعته دوره دهساله ساخته می شوند . تراس های آبراهه ای مسطح معمولاُ به دو نوع اصلی تقسیم می شوند که عبارت اند از تراس های آبرهه ای با آبراهه مسطح  و تراس های آبراهه ای با آبراهه تخت .(1)

«الف»تراس آبراهه ای با آبراهه مسطح یا افقی :

      این تراس ها شبیه تراس های پایه پهن هستندبا این تفاوت که آبراهه آنها افقی است  . این تراس ها که هم برای حفاظت خاک و هم برای حفاظت آب به کار می روند فقط در خاک های عمیق که  ظرفیت جذب آب زیادی داردساخته میشود .  این تراس هارا معمولاُ در اراضی با شیب کمتر از 5 فیصد می سا زند .
تراس های آبراهه ای افقی را معمولاُ به نحوی می سازند که بتواند آب را در عریض ترین سطح ممکن پخش کنند ، زیرا کار های آنها هنگامی بیشتر خواهد بود که آب در آنها به سطح وسیع پخش شود .  برای ساختن این تراس ها در شیب های خیلی ملایم توصیه می شود که خاک برداری از دو طرف از بالا و پائین پشته انجام در این حالت رسیدن به ارتفاع لازم برای پشته آسان تر است .(1)
  آبراهه تراس مسطح ممکن است در هر دو طرف بوسیله موانع که ارتفاع آنها کمتر از ارتفاع پشته است بسته شود .  دراین صورت از سوئی آب در داخل تراس مانده و ظرفیت ذخیره تراس را افزایش می دهد و از سوی دیگر در مواقع طغیانی مانع خراب شدن پشته و سرریزی کردن آب از روی آنها می گردد . گاهی ممکن است فقط یک طرف تراس بسته باشد که در این صورت احتیاج به ایجاد آبراهه خروجی خواهد بود .(2)

«ب»تراس با آبراهه تخت : یا (flat channel terrace)
این تراس ها به نام تراس های سکویی ذخیره ای یا ( conservation bench terrace) و زینگ تراس یا ( zingg terrace) نیز معروف اند .
ابراهه این تراس ها عریض و تخت بوده ، و از دو طرف محدود میباشند . عرض کف ابراهه متغیر است و مقدار ان به شیب زمین و عرض وسایل مورد استفاده برای کشت تراس بستگی دارند نمونه ای از تراس با ابراهه تخت در شکل 5-12 نشان داده شده است .(1)
این تراس ها سطح وسیعی را برای نگهداری ابدوی سطحی فراهم میاورد ودر نگهداری رطوبت برای تولید محصول و کاهش فرسایش و سیلاب ها موثر اند و معمولآ درمناطق ساخته میشود که میزان بارنده گی سالانه انها کمتر از حدود 600 ملی متر در سال است این تراس ها همچنین در مناطق ساخته میشود که خاک عمیق  باشد زیرا دزین صورت از سوئی تراس میتواند اب زیادی را در خاک ذخیره کند و از طرف دیگر در اثر ساختن تراس خاک به تحت الارض نمیرسد همچنین معمولآ در مناطق ساخته میشود که قابلیت نفوذ خاک زیاد باشد تا اب جمع شده بتواند سریعآ درخاک نفوذ کند این تراس ها را معمولآ در مناطق کم شیب تا شیب حدود 5/1 در صد و به ندرت در شیب های تند تر تا 6 در صد نیز میرساند .(3)

B: تراس های آبراهه ای موازی و غیر موازی :
تراس ها ی آبراهۀرامیتوان به موازات هم و یا به صورت غیرموازی ساخت .

الف:تراس های آبراهه ای غیر موازی
این تراس ها تقریباُ در امتدادخطوط تراس کشیده میشوند . عیب تراس های غیر موازی آن است که پس از ساختن آنها معمولاُ قطعات نا منظم بوجود می آید و در نتیجۀ عملیات کشت وزرع را با مشکل مواجه می سازد ، بنا بر این ، این نوع تراس ها را یا باید به همان صورت برای کشت محصولات دانه ریزه مانند گندم به عملیات گسترده ماشین های زراعتی  ندارد به کار برد و یا میزان قطعات نامنظم را کاهش داد و بر آن کشت نباتات ت ردیفی به کار برد .(1)
ب: تراس های آبراهه ای موازی : 
این تراسه ها طوری ساخته می شوند که حتی الامکان با تراس های مجاور خود موازی باشند .  از آنجا که درتراس های موازی زمین های نا منظم به وجود نمی آید ، این تراس ها را معمولاُ برای کشت محصولات ردیفی که به عملیات گستردۀ ماشین های زراعتی احتیاج دارند به کار می برند .
باید در نظر داشت که تراس های موازی از کشیدن تراس های غیر موازی مشکل تر است و هزینه بیشتری دارد .(3)
اصلاح مسیر هائی که دربالا بدان ها اشاره شده بی نظمی های که موضعی های را کاهش میدهد ولی اگرزمین کاملا ًَ هموارنباشد حتی پس ازاین اصطلاحات نیز فاصله بین تراس ها دارای نوسانات زیادی خواهد بود. درمورد تراس های که دارای  پایه عریض بوده تراکتور سایرادواد قلبه میتواند ازروی آنها عبورکند نوسانات فواصل عیب بزرگ نیست ولی روی شیبهای تند ویا وقت که رشته ها آنقدر بلند اند که برای ماشین آلات کشاورزی قابل  عبور نمیباشند این نوسانات به مسله جدی بدل میشود.
کوتاهی خط قلبه درقسمت های ناجورزمین  کارماشین آلات را کاهش میدهد وچرخش های اضافی آنها درفضای محدود ممکن است که کناره های پشته  ها خصاره وارات نماید. این قسمت ها ناجوار کشت نشده  باقی گذارده  شود این کارهم تلف کردن زمین خواهد بود، بعضی اوقات میتوان با ساختن تراس های موازی ازاین مشکلات اجتناب ورزید ولی این کارباید بتوان دربعضی نقاط ازمسیرآبرا ازشیب بیش بینی شده درطرح پیروی نکرد. درشکل فوق نشان داده میشود یک تراس آبراهه ای متعارف را نشان میدهد که  درصورت یک نواخت بودن شیب مسیرآبراهه به اطراف پیچ تاب میخورد. ولی  منحنی ممتد بدون پیچ تاب ترجع داده میشود ( منحنی های قسمت فوقانی شکل ) منحنی های
مربوط به مقطع آبراهه (قسمت پائین شکل) نشان میدهند که اگر منحنی ممتد بدون پیچ وتاب بعنوان مسیر انتخاب شود شیب آبراهه دربعضی نقاط کند تر ودربعضی نقاط دیگر تند تراز شیب یکنواخت طرح اصلی خواهد شد . آبراهه بایستی در فواصل بین A وB همچنین C وD عمیقتر بریده شود ودرفاصله بین B وC بایستی دیواره های بلندی برای آن ساخته شود .اگر مقطع عرضی این آبراهه درحالی که دارای شیب یکنواخت است اقتصادی ترین طرح است . یعنی این که کوچکترین آبراهی است که می تواند کار مورد نظرراانجام دهد . درنتیجه نمی تواند انتظارداشت که درشیب های متغیر نیز همان خوبی کار کند واحتمالا" درفاصله بین C وD سرریزکرده ودر فاصله بین B وC آب شستگی ایجاد می شود. ولی اگرآبراهه قدری بزرگتر ازحد اقل مورد نیاز طراحی شده باشد ویا جریان آب کم باشد امکان این که بتواند تغییرات شیب را تحمل نماید وجود دارد . بنا براین مستقیم کردن تراس های آبراهه ای وموازی نمودن آنها فقد با افزودن بر تعداد آنها یا بزرگتر کردنشان امکان پذیر است . طراحی سیستم های موازی یک عمل" آزمون وخطا" است . هرچند امکان انجام آن در روی زمین وجود دارد ولی معمولآ آسان تر و سریع تر این است که نقشه منحنی های تراز زمین تهیه شود و علامه گذاری مسیر ها روی این نقشه و در دفتر کار انجام پذیرد.(3)
ابتدا یک خط کلیدی با چشم انتخاده ب شده و رسم میگردد این خط ممتد و بدون پیچ وتاب مسیر یک تراس آبراهه ای ا ست . این خط مسیر را طی میکند که از نظر طراح بهتر مسیر برای آن قسمت از زمین است . فاصله بین تراس ها بایستی کمتر از تراس های معمولی باشد و عددی که معمولآ برای فاصله تراس های موازی بکار میرود دو  سوم افقی تراس های معمولی (غیر موازی ) میباشد . با استفاده ازین فاصله خط دوم ترسیم میگرد د که موازی خط کلیدی است و بایستی آزمایش شود که در تمام مسیر دارای سرازیری باشد .
خطوط موازی دیگری نیز به همین ترتیب ترسیم و آزمایش میشود .وقتی یک خط به دلیل داشتن شیب و سر بالا در یک نقطه ازمسیر و یا شیب خیلی تند در نقطه دیگر غیر مطلوب تشخیص داده شد پا ک شده ویک خط کلیدی دیگری بجای آن رسم میشود . سپس یک گروه خطوط موازی این خط کلیدی جدید رسم گردیده و به طریق بالا آزمایش میشوند .(3)
طراحی ، پیاده کردن طرح روی زمین با لاخره ساختن سیستم های موازی به مراتب پیچده تر از تراس های آبراهه ای متعارف و با شیب یک نواخت است ولی این سیستم های موازی به دلیل مزایای که  دارند  مطلوب بوده و ارزش این زحمات اضافی را دارند .(3)

اولین قدم در طرح یک سیستم تراس بندی برای یک منطقه مطالعه دقیق خصوصیات فزیکی زمین است . درین مطالعه عوارضی مانند شیب زمین ، نا همواری ها ،ابراهه های طبیعی ، حدود منطقه ، جاده ها ، ساختمان ها بر رسی میشود . در طرح تراس ها همچنین وجود محل های مناسب برای نفوذ دادن اب زیادی منطقه تراس بندی شده نیز باید مورد مطالعه قرارگیرد .
در طرح تراس های ابراهه ای رعایت نکات زیر ضروری است :
1 – درموارد که در یک شبکه تراس بندی ساختن راه برای عبور وسایل کشت و زرع و دام ها ی ضروری باشد در صورت امکان بهتر است جاده در قسمت بر جستگی (خط الراس) قرار گیرد و تراس ها از دو طرف آن به طرف ابراهه ها کشیده شوند .
2 – در موارد که جاده ، ابراهه خروجی اصلی ویا فرعی را قطع کند آ براهه ها را باید توسط پولی از زیر جاده عبور داد .
3 – تفکیک قطعات زمین در قطعه بندی یک زمین بزرگ ویا در یک پارچه کردن زمین های کوچک باید به نحوی صورت گیرد که قطعات حاصل با طر ح شبکه تراس ها ی هماهنگی داشته باشند .(1)
حدود قطعات باید به نحوی انتخاب شود که بتوان ازآن به عنوان ابراهه خروجی تراس ها  و جاده استفاده کرد . حدود قطعات همچنان باید طوری باشد که تمام طولی مسیر هر تراس دریک قطعه  زمین قرارگیرد . تفکیک درست و نا درست قطعات در شکل (6-12 ) عرضه شده است .قطعه تقکیکی در شکل (6-12 ) الف و نا مناسب است زیرا مسیر تراس از دو قطعه عبور کرده است و قطعه تفکیکی در شکل 6-12 ب مناسب میباشد زیرا تمام که طولی مسیر هر تراس از یک قطعه عبور میکند  (1)

4 – در احداث یک سیستم تراس بندی باید ترتیب ساختن عناصر تشکیل دهنده آن رعایت گردد . برای نمونه در صورت که قرار باشد در یک سیستم تراس بندی از ابراهه های علفی استفاده شود باید این ابراهه ها را پیش از احداث تراس ها ساخت زیرا اگر همزمان ساخته شود معمولآ ابراهه از علف پوشیده نمیشود ودر اثر انتقال آب فرسوده خواهد شد . البته اگر ابراهه های گیاهی همزمان با تراس ها ساخته شوند باید در کنار ابراهه ها جوی پشته های ایجاد کرد تا آب تراس ها موقتآ تا رشد گیاه وارد آنها شود که در این حالت پس از رشد گیاه
در ابراهه های اصلی پشته های را برمیدارد و خاک آنها را برای پور کردن خندق های حاصل از جریان اب تراس ها در ابراهه های موقتی بکار میبرند .
5 – ساختن تراس ها باید از بالا شروع شده و بطرف پائین ادامه یابد زیرا تراس های ابراهه ای را طوری طرح ریزی میکنند که هر یک از انها قادر به عمل آبدوی حوزه مربوطه به خود باشد بنا بر این اگر تراس ها از پائین ساخته شود در صورت وجود رگ بار تراس های پائینی باید آب  حوزه وسیع تری را حمل کند که این عمل منجر به خرابی آن میشوند .
6 – در یک تراس مسطح زیری کشت ارتباط بین میزان بارنده گی و نفوذ پذیری خاک باید به نحوی باشد که آب به مدت خیلی طولانی در سطح خاک قرار نگیرد و سبب خفگی گیاه نشود .
بنا بر این در تراس های که آب به سرعت جذب خاک نشده و باعث خفگی گیاه میشود یک ابراهه خروجی برای تراس تعبیه میشود تا مازاد آب را به سرعت تخلیه کند .برای این منظور معمولآ یک لوله سفالی در انتهای بسته تراس قرار میدهند و یا تراس را با یک انتهای باز و یا د و انتهای باز دست میکنند .
7 – تراس هارا باید طوری طرح ریزی کرد که دسترسی به همه قسمت های مزرعه را فراهم سازد . به طوری که مسیر حرکت حیوانات و ماشین ها ی کشت و زرع ا ز محل نگهداری تا مزارع و از مزرعه ای به مزرعه دیگر کوتاه ترین مسیر باشند .
تراس های اراضی کم شیب را باید طوری طراحی کرد که قابلیت کشت وزرع منطقه تراس بندی شده بیشترین مقدار ممکن باشد .
قابلیت کشت و زرع یک منطقه تراس بندی شده وقتی حد اکثر است که قوس تراس ها ودر نتیجه قوس ردیف های کشت موازی انها ، حد اقل باشد ، درین صورت انجام کشت ردیفی به موازات تراس ها بوسیله ماشین های کشاورزی به سهولت امکان پذیر میگردد ، همچنین تعداد مناطق نا منظم که از طولانی ساختن تراس ها در اراضی نا هموار حاصل میشود محدود میگردد . برای بالا بردن قابلیت کشت وزرع یک منطقه تراس بندی شده باید در صورت امکان تراس ها را موازی هم ساخت .  موازی ساخته شدن تراس های مناطق نامنظم و پیچ خم های تراس هارا از بین میبرد . این امر زمان لازم برای قلبه ، کشت و برداشت را کاهش میدهد .
باید در نظر داشت برای موازی ساختن تراس ها در اراضی نا هموار باید طول تراس ها را کمتر در نظر گرفت که درین صورت تعداد ابراهه ها افزایش خواهد یافت .
افزایش تعداد ابراهه ها ، خود مشکلات را برای کشت وزرع را بوجود آورده ،قا بلیت کشت مزرعه را کاهش میدهد زیرا از سوئی سطح زمین را زراعی را اشغال میکنند واز سوی دیگر زیاد بودن تعداد ابراهه ها در انجام عملیات زراعی دخالت میکند .
با توجه به مطالب بالا برای بحد اکثر رساندن قابلیت کشت و زرع یک منطقه تراس بندی شده باید در عین کم کردن تعداد مناطق نامنطم ، طول تراس را نیز تا حد ممکن طولانی در نظر گرفت . فرض کنیم در منطقه با توپوگرافی کاملآ نا منظم مطابق شکل 7-12 فقط یک ابراهه در یک حاشیه ئی مزرعه ساخته شود ، تراس ها وردیف های محصول موازی انها طولانی بوده و کاملآ خمیده و قوس دار میباشند .
بر علاوه چون درین مزرعه نمیتوان تراس ها را موازی ساخت ، تعداد ی زیادی مناطق نا منظم بوجود خواهد امد . اگر درین  مزرعه دو ابرهه مطابق شکل 8-12 در گودی های طبیعی ساخته شود ، تراس ها را میتوان تقریبآ موازی هم ساخت و تعداد مناطق نا منظم را کاهش داد . در طرح تراس های ابراهه باید فاصله بین تراس ها ، طول تراس ها ،  شیب طولی و سطح مقطع ابراهه محاسبه شود .(1)

فاصله بین دو تراس متوالی باید طوری انتخاب شود که ابدوی حاصل از شدید ترین باران در دوره ده ساله نتواند در ان فرسایش ایجاد کند ، به عبارت دیگر سرعت ابدوی از سرعت استانه فرسایش تجاوز نکند ، بنا براین برای تعین فاصله بین تراس ها سرعت استانه فرسایش را محاسبه کرد .
عوامل زیادی مانند شدت بارنده گی ، خصوصیات خاک و شیب در استانه فرسایش دخالت دارند . بنا براین تعین استانه فرسایش به رویش محاسبه مشکل است و بهتر است بطور تجربوی بدست آ ید .
تعین استانه فرسایش بطوری تجربی نیز ساده نیست و بر علاوه کار برد زیادی هم ندارد زیرا از سوی احتیاج به زمان طولانی دارد (استانه فرسایش را باید در مورد شدید ترین بارانی که احتمال قوه اش را در ده سا ل است تعین کرد ) از سوی دیگر مقدار استانه فرسایش تعین شده در یک محل فقط در مورد زمین های مشابه قابل قبول است . بنا براین فاصله عمودی بین تراس های ابراهه ای از روی فورمول های تجربوی تعین میکند . درین فورمول فاصله بین دو تراس متوالی معمولآ بر حسب اختلاف ارتفاع انها (فاصله عمودی ) تعین میشود .
ساکاردی (1) بر اساس مطالعات زیادی که درکشور الجزایر انجام داده است فورمول زیر را برای تعین فاصله تراس های ابراهه ای در شیب های  کمتراز 25 در صد پیشنهادمیکند
که در ان H فاصله عمودی دو تراس بر حسب متر و P شیب زمین است .                
ساکاردی برای تعین فاصله بین تراس های  ابراهه ای در شیب های بیشتراز 25 در صد رابطه زیر را ارائه داده است  .
که در اسرائیل از فورمول زیر استفاده میشود :
که در ان H فاصله عمودی دو تراس بر حسب متر و P در صد شیب زمین است .
برای ایران میتوان رابطه زیر را به عنوان راهنمای کلی برای تعین فاصله تراس ها بکار برد (اگرراهنمای خاصی وجود نداشته باشد ) .
که در ان H فاصله عمود ی تراس ها بر حسب متر و P شیب زمین است .
 این فورمول بر اساس شدت بارنده گی 5/1 ملی متر در دقیقه است بنابراین  برای نقاط مختلف ایران  بر حسب شدت بارنده گی میتوان از فورمول مذکور با در نظر گرفتن ضریبی استفاده کرد .(1)

در یک سیستم تراس بندی آب ابراهه های  تراس ها باید بوسیله نهر های از منطقه خارج شود . برای این منظور تا حد ممکن سعی میشود از ابراهه های طبیعی موجود بین شبکه تراس ها استفاده شود تا هزینه ای شبکه تراس بندی کاهش یابد . در صورت که مجرای طبیعی وجود نداشته باشد و یا برای انتقال اب نا مناسب باشد باید ابراهه های را بطور مصنوعی ساخت . دریک منطقه هر چه طول تراس ابراهه ای زیادتر باشد از تعداد ابراهه ها کاسته خواهد شد در تنیجه هزینه ای  شبکه تراس بندی کمتر خواهد بود
برخی از محقیقین از جمله هادسون Hudson   عقیده دارند که زیاد بودن طول تراس هزینه و طرح را کاهش میدهد ولی در مقابل کارای تراس را کم و عمر انرا کو تاه میکند .
زیرا اگر طو ل تراس زیاد  انتخاب شود در  کانال ابراهه ای تراس ها ، بویژه در خاک های غیر قابل نفوذ فرسایش بوجود میاید بر رسی های که در افریقا در مورد علت خراب شدن تراس های ابراهه ای  انجام گرفته نشان داده است که خراب و شکسته  شدن این تراس ها در رابطه با زیاد  طول انها بوده است . درهر حال طول تراس را باید به اندازه در نظر گرفت که درعین کم بودن هزینه ، لطمه ای به کارائی ان وارد  نسازد .
در سرویس حفاظت خاک امریکا حد اکثر طول که برای یک تراس درنظر گرفته میشود حدو د 500 متر است که البته در مورد استثنای ممکن است طول تراس را بیشتر از حد اکثر تعین شده در نظر گرفت . ولی در هر حال این طول نباید از  حد اکثر مطلق تجاو ز کند . مقدار این حد  اکثرمطلق طول تراس در سرویس حفاظت خاک امریکا حدود 600 متر در نظر گرفته میشود . البته این حد اکثر مطلق مربوط به تراس است که  اب را در یک جهت حمل میکند به عبارت دیگر این فاصله در واقع حد اکثر طول جریان اب است و اگر تراس ابدوی قسمت را به دو طرف حمل کند این حد اکثرمطلق در هرد و طرف صدق میکند .(3)

صاف کردن سطح زمین بین تراس ها کارای سیستم  تراس بندی راافزایش میدهد . صاف کردن سطح زمین ، فرسایش حاصل در حد فاصل تراس ها را کاهش داده ، انجام عملیات کشت و زرع را ساده کرده  و سر انجام به رشد یکنواخت محصول منجر میگردد .
ابراهه ها و گودی های بزرگ بین تراس ها راباید پیش از اقدام به ساختن تراس ها و یا در عین ساختن انها بوسیله وسایل که در ساختن  تراس ها بکار میرود از خاک پور کرد . خاک گودی های که به تازه گی پر شده اند پس ازمدتی  نشست کرده ، فشرده میشود .
بنا بر این درپر کردن انها باید به این نوع موضوع توجه داشت  .(5)


در کشت تراس ها لازم است برای به  حد اقل رساندن حرکت اب و خاک دربین تراس ها عملیات کشت وزرع به  موازات تراس ها انجام  گیرد .اجرای این امر در مورد تراس های ابراهه ای موازی مشکلی ایجاد نمیکند ولی در تراس های ابراهه ای غیر موازی موجب به بوجود امدن قطعات نا منظم زمین میشود .
در تراس های موازی کشت وزرع رامیتوان با موازات یکی ازتراس ها (تراس های بالا تر ویا تراس های پائین تر ) انجام داد ولی به علت موازی نبودن تراس ها قطعات نا منظم بوجود خواهد امد . این قطعات را معمولآ زیر کشت علوفه قرار  میدهند  و گاهی در  انها کشت میکند که در این صورت ردیف های کشت کوتاه خواهد بود .(4)
کشت ردیف ها ی کوتاه به موزات هر یک از  تراس های بالا یا پائین سبب میشود که ردیف های کشت قدری ازخطوطی تراس دور شوند . این امر سبب شیب دار شدن ردیف های کشت میشود . درین حالت شیب طولی ردیف ها بر حسب وضعیت توپو گرافی  ممکن است به طرف ابراهه تراس ها و یا در  جهت بالا دست تراس ها باشد .در نتیجه اب انها ممکن است به طرف ابراهه تراس یا به سمت بالا تر ی تراس ها جریان یابد . بنا براین کشت تراس ها را به نحوی طرح ریزی کرد که ردیف ها ی کوتاه کشت در جای صحیحی قرار  گیرد و اب انها به طرف ابرا هه خروجی ویا ابراهه ای تراس ها جریان یابد .
در قسمت بالا شکل ردیفها ی طولانی به موازات تراس بالای کشیده شده اند  و اب انها در باریک ترین قسمت تراس بطرف ابراهه هدایت میشود . درین قسمت ردیف های کوتاهی (منطقه B) نیز اب را در جهت محل ابراهه ای هدایت میکند (ابتدا در ابراهه تراس ریخته و از انجا وارد ابراهه میشود ) . در قسمت وسطی ابراهه های طولانی به موازات تراس پائین کشیده شده اند و اب انها در عریض ترین قسمت تراس بطرف ابراهه هدایت میشود . درین قسمت ، ردیف ها ی کوتاه اب را به طرف ابراهه هدایت میکند . در قسمت پائین شکل فاصله بین دو تراس دردو انتهائی انها عریض و در قسمت وسط باریک است . ردیف های طولانی در صورت اب را به طرف ابراهه هدایت خواهند کرد که قسمت بالا دست انها به موزات تراس بالا و قسمت پائین دست انها به موازات تراس پائین باشد . هر یک از ردیف های کوتاه بر حسب موقعیت خودرا در مزرعه به موازات  ردیف های طولانی کشیده شده اند اکثر از انها اب را به طرف ابراهه خروجی و سری دیگری به طرف تراس هدایت میکند .(1)
در کشت تراس ها معمولآ ابتدا به کشت ردیف های طولانی (قسمت A) و سپس ردیف های کوتاه (قسمت B) اقدام میشود .شیب های قسمت جلوئی پشته ها (C) برای درو زدن و وسائیل کشت وزرع بکار میرود و اخر از همه کشت میگردد . در مورد بر داشت محصول ابتدا محصول شیب ها جلوئی پشته ها ،سپس محصول ردیف های کوتاه و سر انجام محصول ردیفها ی طولانی بر داشت میشود . (5)

تراس ها غالبآ در معرض تخریب هستند ، بنا براین اگر انها مراقبت کافی بعمل نیاید کارای انها محدود خواهد بود برای نمونه در اثر  عبور ماشین ها ی کشت وزرع انسان و دام های از روی پشته تراس ها ، پشته ای نشست میکند . فرسایش معمولآ ابراهه تراس را از  رسوبات پر کرده و ارتفاع پشته هارا کاهش میدهد .
تراس ها را باید در اولین سال پس از ساختن انها با دقت بیشتر مراقبت نمود .
مرقبت از تراس ها ، بویژه پس از هر باران شدید ضروری میباش . هرچه شیب عمومی زمین بیشتر باشد باید بر میزان مراقبت و نگهداری از تراس ها افزود .
زمین حد واسط تراس ها را بمنظور از بین بردن نا همواری های کوچک موجود قلبه زده  و صاف مینمایند . شیب پشت تراس های با شیب پشت تند باید بلا فاصله پس  از ساخته شدن ، بذر پاشی شوند زیرا تثبیت هر چه سریع تر این شیب تند با بر قراری پوشش علوفه ای خوب اهمیت دارد .
تراس های ابراهه ای اراضی شیب دار نیز باید مانند تراس ابراهه ای اراضی کم شیب مراقبت شوند . درین تراس ها برای افزایش نفوذ پذیری خاک ها ی سنگین کف ابراهه را نرم میکند . (1 )
نگهداری و مراقبت از تاسیسات حفاظت خاک پس از ساختن اولیه انها ضروری است . گرچه اصولآ این  کار ها باید توسط صاحبان زمین و یا استفاده کنندگان از انها با میل و رغبت انجام گیرد ولی اغلب دولت سیاست ساختن این گونه ساختمان های ر  پیش از انکه لزوم انها توسط مردم  محلی درک شده ومورد قبول وقع شده باشد اختیار میکند . برای دولت اسان است که کار شناسان و ماشین الات لازم جهت طراحی و ساختمان تراس ،زهکشی ها و یا بند هار ا به منطقه گسیل دارد ولی نگهداری بعدی انها میتوانند مشکل وعمده باشند  . هر گونه اجباری نیز ممکن است موجب مقاومت گشته و احتمال قبول این سیاست را کاهش دهد  . رها ساختن بدون مراقبت این ساختمان ها نیز قطعآ موجب خراب شدن انها خواهد شد . از طرف دیگر اگر کاری ساختن این گونه تاسیسات تا زمانیکه مردم اهمیت وضرورت انها را درک کرده ودرمراقبت ازانها همت گمارند به تاخیر افتد ممکن است که دیگر برای پیاده کردن انها خیلی دیر باشد . راه حل کوتاه مدت این مشکل این  است که درموقع تقسیم بودیجه مقداری برای کار های که پس از تکمیل ساختمان باید انجام گیرند  کنار گزاشت و راه حل را دراز مدت این است که مردم را ازاموزش به این حقیقت واقف کرد که شبکه های حفاظتی مطلوب بوده و ارزش مراقبت را دارند .(5)

تراس های سکوئی یا پلکانی :
ساختن تراس ها ی سکوئی ازدیر باز معمول بوده است ، بطوریکه لودر میلک (Lowdermilk) اظهار میدارد حدود 4500 سال پیش فنقی ها برای حفاظتی اراضی مزرعی خود در اراضی شیر دار تراس های به شکل ستونی ساخته و انها را بوسیله دیوار های سنگی مهار  کرده اند . رومی ها  و ایرانی از قرن های پیش برای کشت وزرع در دامنه از تراس های سکوئی استفاده میکردند.
تراس های سکوئی کاملآ متفاوت از تراس های ابرهه ای است . تراس های ابراهه ای به فواصلی به اراضی  شیب دار ویا در زمین های زراعی پراگنده اند ، درحال که تراس ها ی سکوئی سرتاسر زمین را میپوشاند . برای ساختن انها خاک قسمت از دامنه های بالادست را تراشیده و به قسمت پائین منتقل میکند ، به نحوی که سطوح های مسطحی و یا تقریبآ مسطحی در سرتاسر دامنه ایجاد میشود .
هزینه ایجاد تراس های سکوئی زیاد است ، بنا براین انها را معمولآ دبرای کشت گیاهان پر در امد میسازند  . این تراس ها معمولآ در مناطق ساخته میشود که تراکم جمیعیت زیا د بوده ،زمین های مسطح ویا با شیب ملایم موجود برای تولید مواد غذای کافی نمیباشد . بدون شک در بسیاری مناطق دنیا به علت کمبود زمین های مسطح یا به شیب کم به تدریج از تراس های سکوئی استفاده خواهد شد. ( )
"تراس" یکی از ان نام های است که با د و معنی متفاوت بکار برده میشود . معنی ان درتراس سکوئی کاملآ متفاوت ازمفهوم است که در تراس شیب دار و تراس ابراهه ای از ان استنباط میشود . تراس بندی سکوئی عبارت است از تبدل یک شیب تند به تعدادی پله با سطح افقی یاتقریبآ افقی و دیواره های عمودی یا تقریبآ عمودی . برای سروپا نگهداشتن قسمت های عمود ی احتیاج به نوع دیوار سازی در فواصل بین سطوح افقی متوالی است که معمولآ با سنگ و بعضی مواقع  نیز با خشت یا چوب ساخته میشود . در خاک های خیلی پایدار این دیواره هارا میتوان  فقط بکمک گیاهان سروپا نگهداشت . برای ساختن تراس های سکوئی کاری فوق العاده زیادی لازم است و به این دلیل است که با بوجود یافت شدن شان در بیشتر نقاط جهان انها بیشتر نیازی از گذشته هستند تا قسمت از بر نامه های توسعه کشاورزی امروز است .(2)
در نوع اخر که گاهی  اوقات " تراس با شیب معکوس " نیز نامیده میشود مقداری ذخیره سازی اب انجام میگرد که به نفوذ اب در خاک کمک میکند

تراس های سکوئی بر حسب درجه شیب زمین به دو دسته تقسیم میشوند که عبارت اند از:
 1- تراس های سکوئی قایم .
2- تراس های سکوئی مایل .
1-    تراس های سکوئی قائم :  
در شیب های تند تراس ها معمولآ با دیواره قائم ساخته میشوند . برای پایه داری دیواره ها از دیواره های محافظی که معمولآ با سنگ و گاهی نیز با خشت یا چوب ساخته میشوند استفاده میشود . این دیواره ها ممکن است بصورت خشکه چین یا از قطعات سنگ ملات یا از سیمان ساخته شوند . در تراس های سکوئی قائم گاهی از دیواره های بس داری فشاری یا بس داری کشی استفاده میشوند . شکل 21-12 شیمای تراس های سکوئی قائم را نشان میدهد .(4)


                
2-    تراس های سکوئی مایل :
در زمین های شیب ملایم  به منظور حذف دیوار های محافظ و کاهش حجم خاک برداری سکوه ها را با دیوار های مایل میسازند.
برای پایه داری این دیوار ها و جلوگیری از ریزش انها ، انها را از علوفه میپوشانند . برای این که یک دیواری مایل پایدار بماند باید اصطحکاک داخل خاک بیشتر از نیروی لغزشی آن میباشد ، بنا براین تراس ها ی مایل را در شیب های میسازد که شیب دیواره حاصل از ان بیشتر ازحد مجاز نباشد تا سبب لغزش ان نگردد . میزان این حد مجاز به جنس خاک بستگی دارد در شکل تراس های سکوئی مایل را نشان میدهد .(5)
تراس های سکوئی را بر حسب نوع استفاده ازان مسطح ویا شیب دار  میسازند .اگر تراس ها برای کشت گیاهان که با ابیاری نیاز دارند بکار میرود ، برای سهولت ابیاری ، در امتداد سکوه ها شیب جزئی به تراس داده میشود. درموارد که تراس های سکوئی برای کشت برنج مورد استفاده قرار میگرد ، سکوه ها مسطح ساخته میشود . این نوع تراس ها در تمام مناطق که برنج غذای اصلی مردم است وجود دارد در موارد که نیز منظور از ساختن تراس سکوئی نفوذ دادن اب در خاک است ، سکو ه را مسطح میسازند . این نوع تراس ها را تراس های مسطح ذخیروی نیزمیگو یند . این سیستم مخصوص نواحی کم باران است بیشتر در زمین های کم شیب مورد استفاده قرارمیگیرد.(3)
           
در طرح یک سیستم تراس بندی سکویی ، اختلاف و ارتفاع بین دو سکویی متوالی ، عرض سکو ، طول سکو و شیب طولی سکو در نظر گرفته میشود .
فاصله عمودی بین سکو ه ها و عرض سکوه ها به عمق خاک و شیب زمین بستگی دارد . هر چه عمق خاک کمتر باشد اختلا ف ارتفاع و عرض تراس ها را باید کمتر درنظر گرفت تا در  اثر ساختن تراس ها ی خاک تحت الارض ظاهر نشود . هر چه شیب زمین کمتر باشد سکو ه را میتوان عریض تر ساخت . باید در نظر داشت که عریض تر شدن سکوه  هزینه ایجاد انها را بالا میبرد ، زیرا در یک شیب هر چه عرض سکوه بیشتر باشد مقداری خاک برداری در نتیجه هزینه تراس بندی بیشتر خوهدشد . بر علاوه هر چه عرض سکو ه بیشتر باشد بهمان نسبت ارتفاع بین سکوه ها ود رنتیجه ارتفاع دیواری محافظ بیشتر خواهد شد . در تراس های سکویی که منظوری کشت وزرع بکار میروند عرض وسایل که در کشت و کار تراسها بکار خواهند یافت در تعین عرض سکوه ها دخالت دارند .
بین فاصله عمودی عرض سکوه ها رابطه زیر بر قرار است .
H =L . P
که در ان H فاصله عمودی بین دو تراس ، L عرض سکوه و P  شیب زمین میباشد .(1)

دریک تراس سکویی بین خاک قسمت ها ی خاک برداری شده و خاک ریزی شده هماهنگی وجود ندارد ، بنا براین احتمال دارد که خاک ریخته شده در روی شیب زمین ، بویژه در هنگام باران های شدید در امتداد شیب لرزش کند .
بنا براین برای جلوگیری از لغزش خاک باید بخش از شیب زمین را که خاک قسمت خاک برداری شده روی ان ریخته خواهند شد قبل از انجام خاک ریزی خراش داد .
خاک باقیمانده از قسمت خاک برداری شده فشرده و خاک قسمت خاک ریزی شده از هم پاشیده میباشد ، نبا براین میران نفوذ پذیری در این دو بخش متفاوت خواهد بود .(1)
برای کاهش این اختلاف میتوان سطح خاک قسمت خاک برداری شده را قلبه کرد .
در قسمت خاک ریزی شده ، خاک سطح الارض حاصل خیزی درزیر مانده و خاک تحت الارض فقیر در سطح قرار میگرد و در  قسمت خاک برداری شده نیز خاک تحت الارض نیر فقیر در سطح قرار میگرد ودر نتیجه حاصل خیزی تراس کم میگردد . برای جلو گیر ی از کاهش حاصل خیزی خاک تراس باید قبل ازاقدام به ساختن تراس خاک سطح الارض را جمع اوری کرده و با پس از ساختن تراس در سطح ان پخش کرد
در موارد که خاک نا پایدار بوده و یا یک لایه سخت یا لایه سنگی د رمجاورت سطح زمین قرار گرفته باشد ساختن تراس با اشکل مواجه میشود ، بنا براین در ین شرایط ایجاد سیستم تراس بند ی پیشنهاد نمیشود .
بهترین موقع برای ساختن تراس های سکویی زمانی است که مقدار باران حد اقل باشد . (3)
                                        














 نتیجه گیری

   خاک یکی از منابع طبیعی هر کشور است . امروزه فرسایش خاک به عنوان خطری برای رفاه انسان حتی برای حیات او بشمارمی آید . در مناطق که فرسایش کنترول نمی شود خاک ها به تدریج فرسایش یافته ، حاصل خیزی خود را از دست می دهد . فرسایش نه تنها سبب فقیر شدن خاک و متروک شدن مزارع می گردد   وازاین راه خسارات زیاد جبران نا پذیر به جا می گذارد ، بلکه با رسوب مواد در آبراهه ها ، مخازن ، سدها ، بنادر و کاهش ظرفیت آبگیری آنها نیز زیانهای فراوان را سبب می گردد. بنابرین نباید مسله حفاظت و حراست خاک را کوچک و کم اهمیت شمرد.
طریقه مختلف جهت حفاظت ونگهداری آب وخاک وجود دارد. که از آن میتوانیم یکی آنرا انواع تراس بندی نام برد . که این طریقه یکی از موثر ترین طریقه برای جلوگیری از فرسایش آب وخاک میباشد.












سفارشات

1-   شیب طولی آبراهه تراس ها باید به اندازه باشد که در آبراهه تراس نه فرسایش بوجود آید ونه رسوبی تشکیل شود.
2-   حد اقل درجه شیب دربالا دست تراس باید به قدری باشدکه به ماندابی شدن زمین درفصول مرطوب منجر نه شود .
3-   حداکثردرجه شیب در پایین دست تراس باید به اندازه باشد که جریان آب درآبراهه ای تراس فرسایش ایجاد نه کند .
4-   حد اکثردرجه ای راکه میتوان بدون ایجاد فرسا یش پذیری خاک وعمق جریان آب در آبراهه درنظرگرفته شود  این درجه باید به اندازه باشد که بحد اکثر سرعت مجاز برابر به 75 cm/sec  برای خاک های خیلی مقاوم به فرسایش 60 cm/ sec  برای اغلب خاک ها 45cm/sec  برای خاک های خیلی فرسایش پذیر منجر میگردد .
5-    درموارد که دریک شبکه ای تراس بندی ساختن راه برای عبور وسایل کشت وزرع و دام های ضروری باشد در صورت امکان بهتر است جاده در قسمت برجستگی (خط الراس ) قرار گیرد و تراس ها از دو طرف ان به طرف ابراهه ها کشیده شود .
6-    در موارد که جاده ، ابرهه خروجی اصلی ویا فرعی را قطع کند ابراهه ها را باید توسط پولی از زیر جاده عبور داد .
7-    در احداث یک سیستم تراس بندی باید ترتیب عناصر تشکیل دهنده ان رعایت گردد .
8-    اگر در یک سیستم تراس بندی از ابراهه های علفی استفاده شود باید این ابراهه ها را پیش از احداث تراس ها ساخت زیرا اگر هم زمان ساخته شود معمولآ ابراهه از علف پوشیده نمیشود ودر اثر انتقال اب فرسوده خواهد شد     


منابع و مــــآ خذ

1 – رفاهی – داکتر حسینقلی – فرسایش آبی و کنترول آن  - موسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران – 1382 – ص 479 – 533 .     
2 – شبیر – سید شریف – جمعآوری و استفاده از آب باران  - FAO پشاور – 1376 – ص-37 – 45 .
3 – هادسون – نورمن – حفاظت خاک  - دانشگاه شهید چمران اهواز – 1382 – ص 97 – 183 .
4-http://www.excellentdevelopment.com/terraces.php 20April 2008 , at 22:17 Foundation ,inc,a U.S.registered 501© (3) .
5-http://en.wikipedia.org/wiki/terrace_(agriculture) Foundation ,inc,a U.S.registered 501© (3) . 04/27/2008 at 12:30 AM .




No comments:

Post a Comment