کنجد واهمیت آن

چ

مقدمه

 اگر نظر به وضع گذشته وفعلی اقتصادی کشور بیاندازیم دیده میشود که بنیاد اقتصادی افغانسان اساسأ بالای منابع زراعتی استوار بوده است . رشته های غیر زراعتی دربرابر منابع زراعتی  نا چیزشمرده میشود. قسمت اعظم صنایع    موجوده کشورنیرمربوط است به تولیدات زراعتی از قبیل صنایع گندم (سیلوها) پخته ، لبلبو، نیشکر ، تیل کشی ، ابریشم ، میوه وغیره برعلاوه ازجمله صنایع که درآینده بوجود خواهد آمد یک حصه اعظم آنها زراعتی خواهد بود.جای شک نیست که وضع اقتصادی وباالاثر وضع تجارت خارجی افغانستان روزبه روز در انکشاف  بوده ودر پرتو آن توصعه مزیدی صنایع متصور است (13)

نبا تات روغن دار در طول چند سال اخیر درکشور ما به طور قابل ملاحظه از جهت اقتصادی کسب اهمیت نموده که طبق آمار های موجود قیمت های مواد خام وارداتی برای تهیه روغن های نباتی درمدت همین چند سال اخیر قوس سعودی را طی نموده ومیتوان اظهار داشت که مصرف آن نیز روزافزون است . گرچه در مقابل روغن های که از نباتات تیلی مانند پنبه دانه، کتان، زغر ، کنجد، آفتاب پرست ، بادام زمینی وشاهدانه بدست میاید فوق العاده مؤثر ودارای انرژی وکیفیت بلند غذائی میباشد.

بسیاری ازنباتات بخاطر داشتن روغن خوارکی یا غیر خوارکی کشت میشوند روغن نه تنها احتیاجات غذائی بدن مارا مرفوع میسا زد بلکه درروغن مقدار زیاد ویتامین ها واسیدهای شحمی وجود دارد که درتکامل بدن "رشدونمو" انسا ن رول اساسی را بازی میکند . دانه های که ازروغن آنها استفاده میشود عبارت اند از بادام ، سایبین ، بادام زمینی ، زغر ، آفتاب پرست ، پنبه دانه ، کنجد وغیره دانه های روغنی هستند که ازجمله آنها کنجد دارای بیشترین ویتا مین است که وطن اصلی کنجد را افریقا نشان داده اند. از زمانهای قدیم درحبشه ، یونان ، مالی ، ایران وهند کشت شده است .

کشت کنجد به منظور بدست آوردن روغن واستفاده از آن دراواخر قرن "18" در روسیه  مروج ومعمول شده ودرین وقتهادر ازبکستان، تاجکستان، ترکمنستان، آذربایجان، کریسنادارروسیه سابق کشت کنجد توسعه یافته است وهم چنان در افغانستان عزیز ما در ولایات مانند بدخشان ، تخار ، کندز ، میمنه ، ارزگان ، کندهار ، مزارشریف وجوزحان وغیره کشت آن توسعه یافته است .

کنجد درصنعت خوارکی مانند محصولات قنادی.وحلواباب استفاده میشود . تخم کنجد دارای 26%روغن 20-25% پروتین و 15-20% کاربوهایدریت است . روغن کنجد دارای رنگ زرد سفید نما بوده وخوش طعم ولذیذ است که نسبت به روغن پنبه دانه ، آفتاب پرست وزغر از هر لحاظ برتر وبهتر میباشد. قسمیکه کنجاره آن دارای پروتین زیاد بوده ودارای ارزش غذائی خوب برای مواشی میباشد.

کنجد نه تنها یک نبات پر قیمت روغن دار بشما ر میرود بلکه بهترین پیشینه کشت برای گندم وجو نیز میباشد که از هرهکتار زمین زراعتی کنجد kg2500-1500 دانه بدست میاید . با توجه به مطالب فوق اهمیت ترویج وتوسعه کشت نباتات روغن دار از جمله کنجد به خوبی روشن میگردد که درکشورما خوشبختانه پروسه تیل کشی ویا روغن کشی آن با وجود اینکه ماشین های روغن کشی به ندرت پیدا میشود با آنهم به اشکال گوناگون پروسه فوق را ادامه میدهند (15)

با درنظرداشت اهمیت وکمیت موضوع دراین مبحث سعی میگردد تاکه نکات ومطالب زراعتی را درمورد کنجد واهمیت آن بصورت واضح وفشرده تا قدرت وتوان که نیاز به دانش آن لازم است بیان وتحریر بدارم ، تا باشد برای سهولت دراستفاده ازاین مطالب جهت پیاده کردن اهداف زراعتی دربلند بردن اقتصاد صنعت  کشور یک گام مثبت برداشته باشیم .

                             انشأ الله

تاریخچه پیدایش کنجد:

کنجد یکی از نباتات روغنی مهم وقدیمی درزراعت نواحی گرم وخشک بشمار رفته اما با اصلاح ورایتی های مناسب گسترش آن درمناطق معتدله نیز امکان پذیر بوده است . منشأ این نبات روغنی توسط "واویلوف " vavilov دانشمند روسی درهند ذکر گردیده است ولی تناوع وسیعتر وحشی این نبات درقاره افریقا وجود دارد که احتمالأ این قاره منشأ کنجد میباشد. نبات کنجد احتمالأ قدیمی ترین نبات روغنی جهان میباشد طبق گفته های مفسرین کنجد در 2130 سال قبل از میلاد دراین مناطق مورد کشت قرار گرفته است.(3)

کنجد به نام های  Gingelly،Till , simim, benniseed  معروف میباشد . کشت آنرا میتوان تا ارتفاع 1200 متر بالاتر از سطح بحر انجام داد طبق آمار دردست داشته چین با تولید 0.5 میلیون تن درسال"1990"بزرگ ترین تولید کننده کنجد درجهان میباشد ومیزان تولید دانه کنجد درجهان درآخرین آمار گرفته شده درسال 1990-1995 برابر به 2.3 میلیون بوده است . سطح زیر کشت آن در رسیدن به دلیل فعالیت ها ترویجی نا مناسب ویا شاید نا کافی 25000 هکتار بیشتر نیست. (16)

طبق یک منبع دیگر سوابق تاریخی متعدد حاکی از آن است که کنجد احتمالا از مناطق وسیع درایتوپی اهلی شده واز آن جابه هند وچین وارد شده پس از حدود 2000 سال قبل از میلاد غذای معروف درجنوب اروپا ، شمالو شرق افریقا وجنوب آسیا شناخته شده است . توسط یر مانس کنجد حدود قرن هفدهم وارد آمریکا شد وبه سرعت درچندین کشورهای جنوبی از جمله مکسیکو ، آلمان ، نیکاراگوا و وینزویلا سطح زیرکشت واستفاده از آن افزایش یافت .

درزمان های خیلی قدیم در حبشه ، یونان ، مالی ، ایران وهند کشت شده است وهمچنان کشت کنجد به منظور بدست آوردن روغن واستفاده از آن دراوخر قرن 18 درروسیه مروج ومعمول شده وبعد از آن در تاجکستان ، ازبکستان ، ترکمنستان ، آذربایجان ودیگر کشورهای شوروی کشت آن توسعه یافته است وآهسته آهسته در افغانستان درولایات مانند تخار ، بدخشان ،کندز ، میمنه ، مزارشریف، ارزگان ، کندهار ، جوزجان وغیره کشت آن توسعه یافت .(4)

تعریف کنجد:

کنجد نباتی است که به منظور استفاده از روغن زرع میشود ، رنگ دانه ها سفید یا سیاه گاهی هم قرمز میباشد در هر غلاف در حدود 20 دانه وجود دارد درنواحی گر م وزمین های آهکی (چونه دار) بهتر میرویند (9)

نبات کنجد دارای بته است که از 60 سانتی متر الی یک متر ارتفاع دارد میوه آن بشکل کپسول چهار پره بوده که محتوای آن 200 کنجد به بزرگی ارزن میباشد ، وقت کشت آن تابع شرایط محیطی واقلیمی میباشد ودر اکثر مناطق درماه سرطان کشت میگردد.(13)

اهمیت افتصادی کنجد:

کنجد درمیان نباتات تیلی مقام اول را دارا بوده که همه ساله بیشتراز 2 میلیون تن دانه کنجد درجهان تولید میشود . بهترین مراکز تولید آن هندوستان ، چین ، سودان و مکسیکو است .

مقدار تولیدروغن سالانه کنجد حدودأ به00000 7 تن میرسد ، تخم این نبات 50-65% روغن را دارا میباشد که روغن آن از عالی ترین روغنهای غدائی است که در تهیه حلوا در قنادی ها ونیز یک مقدار آن بصورت روغن سلات در خوارکه پزی ها مورد استفا ده قرار میگیرد ، روغن کنجد درطبابت ودوا سازی وهم چنین برای ساختن لوازم آرایش ومواد حشره کش مورد استفاده قرار میگیرد. (3)

روغن کنجد دارای رنگ زرد سفید نما وخوش مزه بوده طعم آن از روغن پنبه دانه ، آفتاب پرست وزغر برتری داشته ویکی از مشخصات عمده آن از دیگر روغنها که متمائیز میگردد این است که درمجاورت هوا خیلی دیر اکسیده ویا خراب میشود وبدین ترتیب ثبات آن زیاد است واین خاصیت به علت داشتن مواد ضد اکسیدیشن سسامول sesamol    میباشد که منحصراً در روغن کنجد وجود دارد. برعلاوه مقدار اسید های چرب وغیر مشبوع روغن کنجد از سایر روغنها کمتر نیست . مقدار فیصدی روغن موجود درکنجد نظربه انواع مختلف ، آب وهوا ، رطوبت ، خشکی وباالآخره نحوه جمع آوری فرق میکند ولی به طور اوسط 40-45% میباشد وفیصدی روغن کنجد ارقام موجود بیش از %50است کنجاره که درهنگام روغن کشی از آن بوجود میاید دارای %8 روغن وتقریبأ %40پروتین رادرتشکیل خود دارا است که غذای خوب وپر ارزش برای حیوانات میباشد مخصوصأ درتغذیه گاوهای شیری ومرغوب ساختن شیر ومسکه تأثیر عمده دارد.

درآسیای میانه نیزاز زمان دیر زرع این نبات مروج بوده که درازبکستان ، ترکمنستان و تاجکستان زرع گردیده است ، درکشور عزیز ما افغانستان نیز کنجد به پیمانه وسیع وقابل ملاحظه ای زرع میگردد که نتیجه بهتر میدهد ، به عقیده ما به کشت کنجد باید توجه خاص صورت گیر د زیرا دراثر رعایت تناوب زراعتی درزمین های آبی وللمی زرع کنجد حاصلات بهتر داده دررشد اقتصا د نقش مهم را ایفأ مینماید (2)

قراری که درجدول "1" دیده میشود مهمترین کشورهای تولید کننده کنجد درجهان از این قرار است :

تولید کنجد به میلیون تن  1935 1950 1960 1970 1980 1990

تولید جهانی                 1.6    1.78  1.44  1.87  2.6    2.35

تولید چین                    0.85 0.83  0.29  0.36  0.45  0.50

تولید هندوستان             0.4  0.40   0.38  0.44  0.49  0.48

تولید مکسیکو               0.02 0.07  0.12  0.25  0.16  0.05

تولید سودان                         0.03  0.13  0.8   0.30  0.25  0.27

جدول "1" تولید کنجد درسطح جهان وکشورهای تولید کننده کنجد در جهان (8).

باید ذکر گردد که علاوه بر اینکه کنجد ومحصولات آن نسبت به دیگر نباتات روغنی ارزش فوق العاده دارد باید علاوه نمود که ازنگاه طعم روغنی از روغن زیتون عقب نمی ماند . قراری که قبلأ ذکر گردید کنجد به شکل قطار کشت آن قناعت بخش بوده وحاصل خوب نیز مید هد  ما با تطبیق کشت کنجد بشکل قطار میتوانیم بصورت درست بته های کنجد را درزمین زراعتی درعملیه نرم کاری خاک از خطر تضعیف شدن توسط گیاهان هرزه نجات داد که در نتیجه هم گیاهان هرزه کنترول گردیده وهم حاصل بلند بدست خواهیم آورد .

از جانب دیگر کنجد مواد غذائی را از طبقه پائین خاک به مصرف رسانیده ومواد قسمت فوقانی را به حال خود میگذارد .(6)

اهمیت غذائی کنجد:

درجهان امروزه دانه های روغنی دربین محصولات زراعتی اهمیت خاصی دارند ، این اهمیت به ترکیبات ارزشمند موجود درآنها مربوط است (پروتین ، چربی روغن) واز ارکان مهم تغذیه سالم بوده که از منابع اصلی نباتی وحیوانی تأ مین میگردد.

مصرف  اصلی دانه های کنجد درشیرینی پزی ودر تهیه حلوا باب میباشد دانه کنجد دارای 16-25% پروتین 50-65% روغن %16-18کاربوهایدریت است . ( میزان دراین نبات روغنی بیش از سائر نباتات روغنی است ) . طعم روغن کنجد مطبوع بوده وثبات آن بالا است واکسیدایز نمی شود این خاصیت ( اکسیدی نشدن روغن) به دلیل نوع اسیدی چرب بنام سسامولین sesamolin    که در اثر تجزیه به یک ما ده انتی اکسیدان بنام sesamol  تبدیل میشود. روغن کنجد برای طبخ مواد خوارکی مختلف در تهیه عطر وبه عنوان حلال درادویه سازی مصرف میشود.

کنجاره کنجد حدود %40پروتین داشته دوام آن زیاد بوده و فاسد نمی شود ، کنجاره کنجد از نظر امینو اسید های میتونین ، کلسیم ، فاسفورس وویتامین غنی بوده وبرای حیوانات مطلوب میباشد . روغن کنجد دارای %55-44 اسید چرب اولیک ، 29-39%اسید چرب لینولیک% 9 اسید پالمتیک و5% اسید استیاریک است ( اسید چرب اشباع نشده) (18)

خوردن این نبات ازقدیم در افغانستان معمول بوده است. نانوایان مغز آ ن را بالای نانها میپاشند وحلواسازان آنرا برای ساختن حلوا وغیره به کار میبرند.

متجاوزاز 5000 سال که به خواص مطلوب این نبات از لحاظ کیفیت ومرغوبیت آن پی برده شده است پهلوانان قدیم آنرا برای زیاد کردن زور وقوت میخورند وامروز هم دربین قهرمانان ترکیه مورد توجه بوده ودارای ارزش زیا دمیباشد(14)

اهمیت داروئی کنجد درسلامتی بدن:

از نظر طب قدیم ایران کنجد گرم بوده وبسیا رمغزی است ودراکثر کشورهای فقیر به عنوان جانشین گوشت بکار میرود، خواص داروئی آن از این قرار است .

1.     برای چاق شدن وتقویت نیروی جنسی مؤثر است .

2.     برای رفع قولونج کنجد را آسیاب نموده وبا سرکه مخلط وبه مقدار نصف وزن کنجد مغزبادام پوست کرده شده را به آن اضافه کنید سپس آنهارا پودر کرد ه وهر روز به اندازه یک قاشق سوب خوری ا ز آن بخورید.

3.     کنجد گرفتگی صدارا ازبین میبرد.

4.     کنجد نرم کننده معده وروده است .

5.     برگ کنجد اگر بسر مالیده شود با عث رشد وسیاهی موی سر میگردد.

6.     کنجد فشار خون بالا را کاهش میدهد.

7.     کنجد ضد روماتیسم است .

8.     برای رفع ناراحتی کیسه صفرا مفید است .

9.     دم کرده بر گ کنجد اسها ل خونی را برطرف میکند.

10.                        روغن کنجد برای دفع نفس تنگی ، سرفه ، خشکی ، وزخم ریه مفید است .

11.                        روغن  کنجد سوزش ادرار را دفع میکند.

12.                        از روغن کنجد به جای روغن زیتون به سلاد استفاده میکنند.

13.                        کنجد باتمام فواید یکه دارد برای معده ضعیف مناسب نیست زیرا هضم آن سنگین است . اینگونه اشخاص باید آن را با عسل وسرکه بخورند.16

خصوصیا ت بوتانیکی کنجد:

نام علمی کنجد Sesamum indicumبوده یک نبات یک ساله مربوط به فامیل pedaliaceaeمیباشد ونام علمی آن درحقیقت ازنام عربی کنجد یعنی سیم سیم (simsim)گرفته شده است .

ریشه:-  کنجد دارای ریشه اصلی بوده تا یک متر ویا اضافه تر از آن درزمین فرو میرود . قسمت بالائی ریشه نسبتأ ضخیم بوده ودارای شاخه های زیاد است.

ساقه:- ساقه نبات کنجد راست بوده وچپه نمیشود. وهمچنان ساقه آن دارای جری ومویک ها بوده وتعداد شاخه های آن متفاوت میباشد وطول ساقه آن از  80-100 سانتی متر ودر بعضی جاها اضافه تر از آن میباشد. «شکل 1»

برگ:- برگ های کنجد بصورت متناوب یا متقابل بوده ، سطح آن ها بدون مویک وجری میباشد . با در نظر داشت موقعیت برگها بالای ساقه سطح برگ تغیر میابد. برگ بعضی از شاخه های کنجد به شکل پارچه به نظر خورده و برگ های قسمت پائینی ساقه بزرگتر ووسیعتر میباشد . بطرف انجام ساقه برگ ها کوچک شده میرونددر یک تعداد اشکال دیگر برگهای پائینی به سه حصه تقسیم میشوند وبرگ های بالائی کم عرض و نشتر شکل میباشند.

گل  :- گل کنجند به شکل یکتائی ویا سه عددی دربغل برگها در بالای دمچه کوتاه قراردارد . کاسه وتاج گل آن دارای مویک ها است .

گلها شکل نیچه ، زنگوله و کاسه پنج گوشه ائی را دارا میباشد. گل ها تقریبأ 1.5-2.5 ماه بعد ازسبز شدن درقسمت های پائینی ظاهر میشوند . گل از دو لوله گل برگ تشکیل شده است ، کاسبرگ کوتاه واز قاعده بهم چسپیده باریک ونوک تیز وکرکدار است .

تخم :- تخم کنجد درلانه های تخم دان بشکل عمودی در 4-8 قطار جای گرفته است . ازنقطه نظر شکل، تخم کنجد شبیه به تخم زغر بوده اما بدون جلا میباشد. تخم آن کوچک وبیضوی شکل بوده ، طول آن 2.7 وعرض آن 1.9 ملی متر میباشد. رنگ آن اکثرأ قهوه ائی ولکه ها ی گونانگون سیاه دارد. بعضی از اشکال آن دارای تخم سفید نیز میباشند . وزن 1000 دانه تخم آن دونیم تا سه گرام است (6)

خصوصیات بیولوژیکی نبات کنجد:

کنجد یک نبات مناطق گرم سیربوده وبه حرارت زیا د ضرورت دارد ودر یک فصل نموئی درحدود 2500 درجه حرارت مجموعی ضرورت دارد کنجد درمقابل سردی مقاومت نداشته وتخم آن به حرارت 15-18 درجه حرارت خاک جوانه زده وبعد از 3-4 روز جوانه های ان به مشاهده میرسد به منضور انکشاف نبات کنجد مساعد ترین حرارت 22-25 درجه سانتی گراد میباشد. نبات کنجد درماه اول انکشاف ضعیف داشته ودو هفته قبل از تولید گل به سرعت نمو میکند. پندک های آن درروز های 34-37 از جوانه زدن پیدا شده ودر دوماهگی تولید گل مینماید.

کنجد درمقابل خشکی وگرمی مقاومت دارد. اما درمرحله نیش زدن تخم وبه وجود آمدن جوانه ها واولین روزهای نمو به رطوبت بیشتر خاک ضرورت دارد. وزش بادهای گرم دانه های آنرا پوچ وبی مغز میسازد . کنجد نباتی است دارای گرده افشانی خودی وعمل القاح دراین نبات قبل ازباز شدن گل به داخل پندک ها صورت میگیرد.

کنجد درزمین های للمی دارای خاک خاکستری رنگ تیره وقهوه ائی رنگ دامنهً کوه ها که بارنده گی کافی موجود باشد، توافق خوب کرده ودر خاکهای نمناک وشوره زار های ، نموی خوب نمی نماید.(6)

  خصوصیات اگروتخنیکی :                                                          درتناوب زراعتی کنجد را به تعقب جمع آوری حاصل نباتات زراعتی که بین قطار های آنها نرم شونده است ، کشت می نمایند . آماده کردن خاک برای زرع کنجد عبارت است از شد یارعمیق تیر ماهی و 1-2 مرتبه قلبه کردن وسیخ ماله نمودن تا وقت زرع کنجد ، قلبه قبل از کشت باید عمیق باشد ومعمولا به عمق بذر تخم صورت میگیرد.

به مقصد هموار نمودن سطح خاک وکاهش سخت شدن آن ونیز به میظور نزدیک ساختن به رطوبت خاک ، ساحه را باید خوب ماله نمود.

استعمال کود های فاسفورس دار درفی هکتارkg/h90  وهم چنان کود پتاشیم نیز به مقدار kg/h90 درفی هکتارزمین سفارش میگردد.

زرع کنجدرا باید درنیمه اول ماه ثور یا اخیر ماه حمل انجام داد . کنجد را به اصول خطی کشت مینمایند که فاصله بین قطار ها 60 سانتی متر میباشد دریک هکتار 6-8 کیلیو گرام تخم کنجد کشت شده وبذرتخم به عمق 2.5-3 سانتی متر باید صورت گیرد.

مراقبت ازکشت کنجد عبارت  از یکه کردن آن میباشد که درهر 15 تا 20 سانتی متر یک نبات باقی گذاشته میشود وبه این ترتیب دریک هکتار از 80 تا 100 هزار نبات کاشته میشود.

درطول فصل نموی کنجد را به حد ضرورت خیشاوه نموده وبین قطار های آنها را نرم میکنند .

حاصل کنجد را همزمان با پخته شدن تخمدان های تحتانی درمدت کوتاه به وسیله دست ویا ماشین ها عادی وکمباین های غله جا ت که عیار شده باشد ، جمع آوری می نمایند.(6)

خواص کیماوی کنجد:

                                                                          کنجد دارای پروتین ویتامین های B.D.Eولیستین lecithin میباشد مقدار روغن آن درحدود 50-62%  است روعن کنجد مرکب از حدود %70 اسیدهای چرب اشباع نشده مانند لنولیک اسید اولیک اسید ومقدار اسیدهای چرب اشباع شده مانند پالمیتیک وآراشیدیک اسید میباشد. روغن کنجد یکی از روغنهای اشباع نشده ومفید برای بدن است ودر امریکا ی شمالی وکانادا به مقدار زیا د مصرف میشود دلیل آن این است که روغن   نه فقط کلسترول بدن را بالا نمیبر د بلکه آن را کاهش میدهد .(18)

شرایط محیطی :

تحت این عنوان فکتورهای که بالای ان بحث صورت میگیرد مطابق به محتوی عنوان سیمینار بوده قرار ذیل میباشد .

1-     آب وهوا : کنجد یک نبات روز کوتاه وگرما دو ست است لذا به هوای گرم نور فراوان احتیاج دارد وبه حرارت پائین حساس است.  اما دراین حال هوای بسیار گرم هم باعث نقصان تشکیل دانه میشود. طول روز کوتاه سبب میشود که در انواع زود رس قطر ساقه افزایش یابد حرارت وطول روزبلند بیشترین اثر را روی قطر ساقه بر انواع متوسط رس دارد ولی در انواع دیر رس اثر طول روز بلند برقطر ساقه بیش از حرارت غیر آن میباشد.

در مناطقی که کمتر از150 روز یخ بندان دارد میتوان کنجد را مورد کشت قرار داد لذا این نبا ت نیاز زیاد به آبیاری تکمیلی ندارد.

کنجد را به صورت للمی هم میتوان مورد کشت قرار داد دراین صورت باید بارنده گی متوسط در فصل رشد کمتر از 400 میلی متر نباشد.نبات کنجدبه غرق آب  شدن بسیارحساس است (حتی برای زمان بسیارکوتاه) پس حتماًباید درآبیاری ودفعات آن دقت زیادی درنظرگرفته شود.کنجد نبات است که شوری زیادخاک راتحمل کرده نتوانسته وph منساب برای آن محدوده خنثی است .(11)

2-  نوع خاک :   کنجد در انواع خاکها رشدو نمو میکند ولی در خاکهای که رنگ خاکستری تیره و قهوه ائی داشته باشدتوافق خوب میکند.(خاکهای لوم)

ویابه عباره دیگرخاک که ازلحاظ ساختمان فزیکی دارای وضع متوسط ودرعین حال حاصل خیزوph  خاک درحدود     6.5تا7وتقریباً نزدیک به خنثی باشد نتیجه بهترمیدهد.

ولی باید ذکرشودکه کنجد دراراضی که خاک شوروقلوی باشد نباید کشت آن صورت گیرد.وهم چنین زمین هایکه عمق خاک زراعتی آن کم است برای کشت کنجد مناسب نیست مجدداً تکرارمیشودکه کنجد به شوری یانمکی بودن زمین حساسیت فراوان دارد وتجمع نمک که تاثیرناچیزبالای مصور یاپنبه دانه داردمحصول کنجدرا نابودمیکند.(11)

3-درجه حرارت:حداقل درجه حرارت برای جوانه زدن کنجد21درجه سانتی گراد و درجه های حرارت کم حتی بعدازسبزشدن، رشد نبات به تعویق می افتدواگردانه هم تشکیل شده باشدازلحاظ کیفیت مرغوب نیست واگردرجه حرارت صفر درجه سانتی گراد باشدنبات ازبین میرود.مناسب ترین درجه حرارت برای رشد کنجد موقعی است که حرارت متعدل روزانه 21درجه سانتی گرادباشد. حرارت بالاتراز41درجه سانتی گرادبرای این نبات مناسب نمیباشد.(11)

4- رطوبت:- کنجد نبات است که نسبتاً مقاوم به خشکی والبته باید توجه داشت که خشکی  بیش ازاندازه نیز سبب کاهش حاصلات نبات مذکور میگردد .  ولی اصولاً رطوبت زیا د برای رشد نبات مناسب نیست ، در مناطق که بارنده گی زیا د باشد ایجاد نوع بیماری در برگ های کنجد میشود(پژمرده گی برگ نبات ) علاوه براین اگر آب برای مدت چند ساعت روی ریشه نبات را بیگرد عمل تنفس نبات  قطع ودر نتیجه نبات مذکور از بین میرود. در جاهای که زرع پنبه بشکل للمی ودیمه صورت میگیرد رطوبت کافی برای کنجد کاری موجود است . درماه های اول جوانه زدن رشد آن بشکل غیر نورمال ویا بسیا ر آهسته رشد میکند وهنگامیکه درآستانه گل و گلزاری میرسد رشد آن بشکل "active " یا فعال آغاز میگردد . دوره حیات آن با در نظرداشت نوعیت آن ، نوع سورت شرایط اقلیمی اگرو تخنیکی متفاوت است از90-120روزمیرسد.

درصورت که شرایط اقلیمی بهترباشدممکن است به 90روزحیات آن خاتمه یابدودرغیرآن میتواند به 120روزطول بکشد(15)

 مورفولوژی نبات کنجد:  

کنجدیک نبات یکساله است که درظرف90-120روزبه مرحله پختگی میرسد.نباتیست استاده منشعب وارتفاع آن بستگی به نوع وشرایط محیطی از1-2مترمتغیراست.برگها نزدیک به پاین ساقه متقابل هستندامادربالابصورت متناسب درمیایند ودارای دمبرگ های سبزبطول تقریباً5سانتی مترهستند.گل هابروی محورگل بصورت انفرادی دوتایی ویاسه تایی ظاهرمیشود.دانه های کوچک بیضوی شکل درداخل کپسول (تخم دان)های قراردارند که برروی دمگلهای کوتاه درمحوربرگ های فوقانی ساقه اصلی وشاخه های فرعی ظاهرمیشود.کنجدگرده افشانی خودی دارد وازشبکه ریشه قوی تاعمق 90سانتی مترنفوذ میکند وانشعابات فرعی آن درسطع خاک بطورمتراکم پخش میشود برخی ازدانشمندان ذکرنموده اند(کوبلی 1976). (11)

                                                                                                            

طبقه بندی نبات کنجد:   کنجد مزروعی به اساس طبقه بندی و. م. گلتی برانت بدو نوع کوچک اساسی تقسیم میشوند که از. هم دیگر با علایم ذیل فرق میشوند

1-     تخم دان نوع کوچک اول از دو میوه برگ تشکیل شده است . مقطع عرضانی آ ن مستطیلی میباشد. تاج گل آن از پنج گلبرگ دارای رنگ تیز (روشن ) تشکیل گردیده است . کاسبرگ آن پنج خانه ائی واستگمای تاج گل آن دوپله ئی است .

2- تخمدان نوع کوچک دو م ازچهار میوه برگ تشکیل شده است . 

مقطع عرضانی تخمدان آن بشکل مربع میباشد. کاسبرگ وگلبرگ ان زیاد تراز پنج عدد است. استگمای تاج گل آن چهار گوشه ئی میباشد. نوع دارای دو میوه برگ بیشتر مروج گردیده است. درداخل این نوع دو گروه متفاوت موجود میباشد. گروه آسیائی ( proles asiaticum hilt) وگروه حبشه ئی (proles abussinicumhilt).

بته گروه آسیائی دارای حجم متوسط بوده اقسام وانواع گوناگون این گروه به خشکی بیشتر مقاومت داشته وسیر روغن میباشد. این گروه دراتحاد شوروی سابق بیشتر انتشار یافته است .

بته گروه حبشه ئی پر قو ت ونهایت سیر برگ میباشد . اقسام گوناگون این گروه به رطوبت زیاد ضرورت داشته ودیر ترپخته میشوند. این گروه از مناطق قفقاز درمناطق دیگر از شوروی سابق دارای اهمیت زیاد نبوده وبنأ برآن دراین جا صرف خصوصیات انواع گروه آسیائی تشریح میگردد.

اول: برگ های انفرادی دربغل پندک دارند .

1-     ساقه آن شاخ نداشته یا کم شاخه (تا سه عدد) است .

 الف : رنگ تخم آن سفید است var albens hilt

ب    : رنگ تخم آن بور وقهوه ئی است var fuscum hilt

ج     : رنگ تخم آن سیاه است var uniflorum hilt

2- ساقه آن دارای شاخه های زیاد ( ازسه عدد زیاد)  است .

الف : رنگ تخم آن سفید است var albidum hilt

ب    : رنگ تخم آن بور وقهوه ئی است var ramiferum hilt

ج     : رنگ تخم آن سیاه است var raniferum hilt

دوم : دربغل برگها سه عدد پندک وجود دارد .

1- ساقه آن شاخه نداشته یا کم شاخه است .

الف : رنگ تخم آن سفید است var indivisum hilt

ب    : رنگ تخم آن بور وقهوه ئی است var castaneum hilt

ج  : رنگ تخم آن سیاه است var multicapsulre hilt

انواع کنجد:

دربین انوع که استیشن نسل گیری که اتحاد شوروی سابق بدست آورده است. دونوع آن ازهمه زیاد تر گسترش یافته است.

"کنجد تاشکندی 122 " :- این نوع را ستیشن تجربوی(vir)   آسیای میانه بطریق انتخاب انفرادی ازنمونه محلی منطقه دریائی از ازبکستان بدست آورده است . این نوع به ورایتی vulgar hilt و دسته ایکا لوژیکی بخارا منسوب بوده وقد بته ان بلند وشاخه های زیاد دارد . درزمین های آبی بلندی ساقه ان به 120-130 سانتی متر ودرزمین های للمی به 70-90 سانتی متر میرسد. برگ آن یک پارچه ( یک لخت) کم عرض وکنار برگهای آن لشم یا کمی دانه دار میباشد. دربغل برگهای انفرادی پندک به وجود آمده که از آنها گل پیدا میشود. گلهای آن دارای رنگ گلابی وبنفش میباشد. تاج گل آنها بسیار مویکدار ورنگ پند ک آن سبزروشن ودیوارهای مؤقتی تخمدادآن خوب انکشاف کرده وچهار خانه ئی میباشد.

طول تخم دان آن سه سانتی متر وتخم آن قهوه ئی رنگ است. وزن هزاردانه تخم آن از 2.5-3 گرام ومقدار روغن آن 58-60% است .

این نوع کنجد میانه رس بوده دوره نشو ونموی آن درزمین های آبی 110-120 روز ودرزمینهای للمی 90-100روز دوام میکند .

درشرایط تاجکستان درمقابل مرض فیوزا ریوس مقاومت نداشته وزرع آن در جمهوری های ازبکستان ، تاجکستان و آذربایجان معمول است .

"کنجد تاجکی :  35 " :-  این نوع را ستیشن نسل گیر ی دولتی تاجکستا ن بطریقه انتخا ب انفرادی از نمونه نوع محلی سابق منطقه کنگورا ت بدست آورده است.  ( انکشاف دهدنده این نوع ا ی.گ. سوخا بروس است ) . این نوع به ورایتی vulgar hilt ودسته ایکالوژیکی تاجکی منسوب است .

بته این کنجد پرقوت وشاخه های آن متراکم قد بلند وبلندی قد آنها در زمین های للمی به 80 – 100 سانتی متر ودرزمینهای آبی به 120 – 140 سانتی متر میرسد . برگهای آن دارای مویکهای زیاد یک پارچه وکناره های بر گ آن  یک اندازه دندانه دار است .

  این نوع دارای یک گل بوده و میوه وتخم دان د ر بغل برگ به شکل انفرادی قرار دارند . یک بته آن در زمینهای آبی 55 – 95 میوه یا تخمدان تولید میکند. میوه یا تخم دان ان کوچک طول آن 2.5- 3 ملی متربوده ودیوار مؤقتی ندارد. نقص عمده این نوع ریختن تخم آن بوده که به اثر کفیدن میوه یا تخم دان صورت میگیرد . تخم آن قهوای رنگ ووزن 1000 دانه ان 2.7 تا 3 گرام میباشد.  این نوع دارای روغن زیا د( تا63%) میباشد. دوره نشوونموی آن 95 – 100 روز دوام میکند. این نوع باوجود آنکه حاصل زیاد دارد اما نسبت ریختن دانه آن زرع نمیشود. علمای نسل گیری تاجکستان وظیفه دارند که دراین نوع دیوار مؤقتی بوجود آورند  تا دروخت  پختن تخم آن نریخته وعلاوه برا ن خصوصیا ت سفید شدن دانه ومقاومت آن درمقابل مرض فیوزا دیوز با لا رود بدون اینکه خصوصیت روغن داری زیاد آن برهم بخورد . (1)

طرق کشت ومراقبت نبات کنجد:

1- آماده کردن بستر تخم

  به علت اینکه دانه کنجد درمرحله اول رشد درجوانه زدن خیلی ضعیف وحساس میباشد. باید درآماده کردن زمین قبل ازکشت نهایت دقت را مبذول داشت .

  الف : زمین باید کاملاٌ عاری از گیاهان هرزه بوده گرمی ورطوبت کافی جهت جوانه زدن داشته باشد .

  ب   :  کودهای حیوانی باید قبل از کشت به زمین داده شود تا که باشد توسط مایکرو ارگانیزم های تجزیه وآماده مصرف نبات گردد.

ج : کشت همرا با آبیاری باشد.

د  : زمین مسطح وبه خوبی هموار گردد.

ه  : شیب هاو جوی های طوری تنظیم گردد که آب در هیچ یک قست از زمین روی بستر تخم را نگیرد تا از سخت شدن زمین دروقت جوانه زدن تخم ها وروئیش نبات ، جلو گیری شده ومانع آن نگردد.

2-     تاریخ کشت:

 همان طوریکه ذکر گردید کنجد درمقابل هوای سرد مقاومت ندارد و به موقع باید به کشت آن اقدام نمود ، که هوای نسبتاً گرم ومعتدل یعنی حرارت روزانه 21- 24 درجه سانتی گراد باشد .

درمناطقی که کشت پنبه متداول است میتوان 2- 3 هفته بعد از گذشتن تاریخ کشت پنبه به کشت کنجد اقدام کرد . درمورد طول دوره نموئی وسبز شدن آن اغلب ارقام موجود است ( 140 – 150 ) روز . ولی امرو ز انواع زود رس که درحدود 100-  110 روز میرسد نیز وجود دارد وهم چنان باید درنظر داشت که درمناطق گرم سیر کشور ، آ ن را میتوان ناوقت تر کشت کرد ودرموقع کشت دربهار باید تاریخ کشت کنجد را طوری انتخاب نمود که درجه حرارت خاک بیشتر از 20 درجه سانتی گراد باشد . (9)

3- طریق کشت :

کنجد را درشرایط دیمه روی بستر مسطح یا درون جویه میکارند، فاصله بین قطار های کشت 40 – 45  سانتی متر بوده وفاصله بین دو بته روی قطار کشت 8 – 15 سانتی متر است . تراکم بته درهر هکتار بین 4000 – 6000 است درواقع درهر متر مربع  40 – 60 بته موجود دارد .

درشرایط آبی باید بصورت جویه و پشته کشت شود . فاصله قطار های کشت 45 – 55 سانتی متر و فاصله بین دو بته روی قطار کشت باید 4 – 6 سانتی متر باشد  ، تراکم تخم لازم برای یک هکتار 2 – 5 کلیو گرام درهکتار است و حتماً باید بایک قارچ کش ضد عفونی  شود ، تخم باید حتماً درخاک مرطوب کشت گردد لذا باید قبل از کشت محل مورد نظر آبیاری شود ودرصورت که میزان تراکم بته هابیش از حد مورد نظر باشد حتماً عملیا ت تاقه کردن زمان که ارتفاع بته ها 5 – 7 سانتی متر است انجام گیرد چراکه  دراین وقت نبات آن قدر آسیب پذیر نیست (16 )

4 – آبیاری :

کنجد همان طوری که گفته شد به خشکی مقاوم است لذا میزان آب لازم برای آن کم است اما درزمان گل دهی ودانه بندی به کم آبی حساس می باشد . اولین آبیاری کنجد قبل از کشت وخاک را تا عمق حد اقل یک متر مرطوب میکنند ، دومین آبیاری را کمی پس از کشت و سبک باید انجام داد آخرین آبیاری کنجد را دو الی سه هفته قبل از ریزش برگ ها درزمان رسیده گی دانه ها باید انجام گیرد ، با توجه به مقاوم بودن آ ن به خشکی نیاز چندان به آبیاری تکمیلی دیده نمیشود . ( 18 )

کنجد  را در وقت گل حتماً آبیار باید کرد و بالاخره دروقت شروع کپسول بندی آبیاری سبب پرشدن کپسول های ودانه بندی کامل میشود.

زمانیکه اولین غلافها شروع به رسیدن مینماید باید آبیار بطور کامل قطع گردد تا رسیدن غلافها تسریع شود ، توج باید کنیم که آبیاری قبل از کشت بیشترین اهمیت را دارد که هرچه سخاوتمندانه ترباشد شانس موفقیت بیشتر خواهد بود که دراین صورت یک یا دو بار آبیاری بیشتر لازم نخواهد بود.

 باران زیا د دروقت گل باعث کاهش محصول مگردد واگر زما ن برداشت ویا موقع که آماده برداشت شده اند باران ببارد باعث مبتلا شدن به مرض قارچی میگردد وبا تأ خیر درخشک شدن کپسول های باعث کم شدن محصول خواهد شد ، کشت کنجد  آبی درمناطق که آب وهوا ی گرم وآفتابی و خشک دارند نتیجه بسیار مطلوب خواهد داشت . ( 5)

5- کود دهی درنبات کنجد :

مقدار کود مورد ضرورت کنجد  دراراضی ونواحی مختلف متفاوت بوده و مستلزم تجربه های محلی است ، ولی بطور کلی میتوان گفت که احتیاجات کود کیمیاوی کنجد  مانند پخته است . دراراضی ضعیف طبق بر رسی های صورت گرفته وتحقیقات علمی برای هر هکتار 150 کیلیو گرام کود سوپر فاسفیت و 200 کیلیو گرام یوریا واگر مقدار لازم پتاشیم درخاک موجود نباشد به مقدار 100 کیلیو گرام و یا کمتر از آن توصعه میشود . کود را قبل از کشت و موقع کندن گیاهان هرزه به زمین پاش میدهند ویا بصورت نوار یا قطار به فاصله 5 سانتی متر وبه عمق 3 – 7 سانتی متر در کنار ویا زیرتخم می پاشند واستعمال بیش از حد آ ن کم رشدی ساقه های ودیر رسی محصول میگردد. ( 15 )

 استعمال کودهای فاسفورس دار و پوتاشیم دار به قدر ضرورت وسفارش باید صورت گیرد. کودهای فوق را باید در وقت شدیار خزانی وکودهای نایتروجنی دار را درزمان قلبه قبل از کشت استعمال نمود بخاطر ازدیاد حاصل فی واحد زمین اگر درزمین کنجد کاری مواد عضوی و غیر عضوی به ترتیب زیر استعمال گردد . از زرع آن میتوان حاصل خوب وقناعت بخش را توقع برد نایترو جن 90 کیلیو گرام فاسفورس در هکتار  و 90 کیلوگرام پوتاشیم 90 کیلو گرام در هکتار ونیز تطبیق ده تن پاروی حیوانی ( کود حیوانی) درفی هکتار مؤثریت بیشتر دارد . ودرصورت استعمال وتطبیق انبار حیوانی میتوانیم از مقدار کودهای کیمیاوی بکاهیم ودراین صورت در یک هکتار زمین نایتروجن 30 کیلیو گرا م فاسفورس 30 کیلیو گرا م وپوتاشیم 30 کیلیو گرام ضرورت دیده میشود. زرع کنجد را باید درنیمه اول ماه ثور یا اخیر ماه حمل انجام داد . کنجد را به اصول خطی کشت مینمایند که فاصله بین قطار ها 60 سانتی متر میباشد. در یک هکتار 6- 8 کیلیو گرام تخمریز کنجد کشت شد ه و به  بذ ر تخم به عمق 2- 2.5 سانتی متر صورت گیرد. مراقبت از کشت کنجد عبارت ازیکه کردن آن میباشد که در هر 15- 20 سانتی متر یک نبات گذاشته میشود وبه این ترتیب دریک قطار از 80 تا 100 هزار نبات کاشته میشود. درطول فصل نموی کنجد عندالضرورت خیشاوه نموده بین قطارهای آن را نرم میکند. درکشور ماکه هنوززراعت که به شکل میکانیزه اساسی نیامده البته دهقانان به طرز محلی قلبه وماله خواهند نمود ولی اگر درعمق طرق بذر توجه واز اساسات فنی کار گرفته شود ، بد نخواهد بود.      دفعات ومقدار آبیاری نظر به شرایط اقلیمی ، وضع جوی ، بارنده گی ومخصوصاً نوع خاک ونوع نبا ت درمحل فرق دارد. (6)

جمع آوری یا برداشت محصول:

اکثر انواع کنجد دارای زمان رسیده گی طولانی بوده ورسیده گی غلاف بته از پائین گیاه آغاز وبه طرف بالا ادامه میابد غلاف های بته شگوفا ( درحالت باز شدن ) هستند و بنابر این ، قبل از تلف شدن محصول غلافهای پائینی ، باید محصول درو شود . نبات درو شده را میتوان روی یک پارچه خشک کنند ه درمزارع طوری خشک کرد که بتوان بعد از خشک شدن دانه های ریخته شده را جمع آوری کرد وبعدازآن غلافهای بته ها (کپسولهای) با دست یا چوب کوبیده میشوند. بر اثر اصلاح نباتات اخیراً یک تعداد ورایتی های غیر شگوفا تولید شده است(شتررینگ درآنها وجود ندارد ) که میتوان باماشین برداشت شوند .در شرایطی که رسیدن کنجد به درازا میکشد ، محصول باید توسط درو کن درو شود وقبل از کوبیدن یک خرمنکوب یا کمباین ، خرمن شود. روش دیگر اینکه محصول میتواند درو شده وردیف شود وسپس با یک کمباین برداشت شود. برداشت مستقیم باکمباین نیز امکان پذیر است . ولی مقداربذر نارس ( غلافهای  بته های نا رس) ممکن است برداشت شود که کوبیدن کپسول ها (غلافهای بته ها ) را مشکل میکند . دانه کنجد بسیار ظریف است وهر ماشین که به کار میرود باید دقیقاً تنظیم شود ومورد استفاده قرار گیرد تا باعث از دست رفتن جوانه زنی دانه ها نگردد. دانه کنجد خیلی ریزه بوده وبه راحتی ازدرز وشگاف ها ریزش میکنند ، بنابرین کمباین یا دستگاه خرمنکوب باید درزگیری شود تااز تلفات دانه از طریق درز وشگافها جلو گیری به عمل آید. (12)

زمان برداشت کنجد چهار ماه بعد از کشت است . یک هفته پیش ازآن که تمام غلاف بوته ها برسد بوته ها را بادست میکنند وبا چوب میکوبند ازهر هکتار تا 1500کیلوگرام دانه برداشت میشود. ازکنجاره کنجد به دلیل پروتین وکلسیم وفاسفورس در خوراک حیوانات استفاده نیز میشود. (10)

علامات پخته شدن ویا رفع حاصل کنجد زمان آغاز میشوند که جعبه های تحتانی خود مخصوصاً دانه های آن رنگ خودرا تغیر داده وبه یک رنگ تیره وپختگی تبدیل شوند . دراین وقت جعبه آن تماماً بازمیگردد ، لذا درموقع درو کردن ویا جمع آوری حاصلات باید مراتب فوق را در نظر داشت . هم چنان حاصل کنجد را همزمان با پخته شد ن تخمدان های تحتانی درمدت کوتاه به وسیله دست ویا ماشین های عادی وکمباین های غله جات که عیار شده باشد جمع آوری مینمایند . (7)

پروسس کنجد:

برای تهیه روغن کنجد معمولاً دانه ها را میشویند تا رنگ روی آن از بین برود سپس دانه ها را آسیاب کرده درآب میریزند تا پوست آن که سبک است روی آب بیاید که آنرا میگیرند بعداً دانه ها خشک کرده ودر آب جوش میریزند خمیر میکنند. این خمیر تحت فشار قرار داده شده تا روغن آن جدا شود . این روغن را روغن سرد فشار اول منامند واز تفاله باقی مانده تحت اثر فشار وگرما روغن به دست میاید که بنام روغن گرم یا فشار دوم معروف است که البته ارزش غذائی روغن سرد را ندارد.

تفاله باقی مانده ازاین مرحله معمولاً برای غذائی حیوانات بکار میگیرند ، مخصوصاً این تفاله از نظر داشتن مواد پروتینی ، غذای خوبی برای گاو های شیر ده است . اگر میخواهید از روغن کنجد استفاده کنید باید روغن سرد فشار اول باید باشد که بنام (firstcold pressed)معروف است ، زیرا دراثر حرارت دادن روغن کنجد خواص خود را ازدست میدهد . (8)

خشک کردن معمولاً لازم نمی باشد چرا که دانه های برداشت شده کنجد حدود 8 درصد رطوبت دارد . دانه ها باید بعد ازکوبیدن عاری از مواد سبز باشد ، پاکسازی دانه را میتوان به نحو مطلوب توسط ماشین های پاک کاری کننده باپکه وغربال انجام داد. (12)

                                 

  نتیجه گیری:

 قسمیکه ما میدانیم حیات انسان ها بستگی به مواد اولیه غذائی مانند آرد، برنج ، روغن ، سبزیجات وغیره میباشد که ازاین رو روغن یکی ازمهم ترین جز مواد اولیه است که وجود انسان به آن ضرورت مبرم دارد. چراکه روغن علاوه براسید های شحمی دارای انرژی کافی بوده که جسم انسان درفعالیت های روزمره خود از ذخیره انرژی غذائی بدن استفاده نموده که این امر باعث میشود که فعالیت های حیاتی انسان بصورت نورمال به پیش برود.

 کنجد درمیان نباتات تیلی مقام ومنزلت اول را دارا بوده که تقریباً دو میلیون تن دانه کنجد درجهان همه ساله تولید میگردد ، که مهم ترین کشور های تولید کننده کنجد چین ، هندوستان ، سودان ومکسیکو است . تخم نبات کنجد از 50-65%روغن را دارا بوده که روغن آن از عالی ترین روغن های غذائی است که برنگ زرد رنگ شفاف ، روغن آن قابل تشخیص بوده واز آن درتهیه خوارکه های مشبوع استفاده میکنند ، هم چنان درطبابت نیز از این نبات پر ارزش درساختن ادویه جات ، مرحم موضعی وغیره استفاده میگردد.

روغن کنجد دراکثر موارد با سائر روغن ها یکسان میباشد اما ازلحاظ ثبات با داشتن مواد ضد اکسیدیش ( sesamol) زود خراب نم گردد یعنی ثبات بیشتردارد.

درصورت که مامصرف کنجد را از نظر غذائی ارزیابی نمایم کنجد دارای%16-25پروتین% 50-65  روغن و% 16-18  کاربوهایدریت میباشد ونیز کنجاره کنجد ازنگاه داشتن% 40  پروتین ، مقدار فاسفورس امینو اسید فوق العاده دارد ، ارقام ومقدار زیاد شده چه در دانه وچه درکنجاره نظر به نوع آب وهوا ورطوبت وغیر ه فکتور ها فرق دارد که ما دراین مبحث بطور اوسط یاد آورشدیم ، برعلاوه باید اضافه نمائیم که روغن کنجد از نگاه داشتن اسیدهای چرب اهمیت زیاد دارد .

کنجد یک نبات گرما دوست بوده که دریک دوره نشو ونمو درحدود 2500 درجه حرارت ضرورت دارد ،ا ما نسبت به سردی حساس میباشد، چنانچه تخم آن در 15- 18 حرارت خاک نیش زده وبعد از مدت سه روز جوانه های آن به ملاحظه میرسد، ومطلوب ترین درجه حرارت برای یک نبات خود القاح شودنده که مانند گندم قبل از باز شدن گل به داخل پندک عمل القاح صورت میگیرد ونیز در بعضی اوقات بصورت غیر خودی نیز القاح درآن امکان پذیر است. (6%).

در اخیر این رساله که ترتیب یافته است باید اظهار بدارم که کنجد یک گیا ه ویا نبات است که نسبت به دیگر نباتات به سهولت زرع و مورد بهره برداری قرار میگیرد واز نظر اقتصادی برای دهقانان خوبترین کسب و پیشه بوده ومحصول قناعت بخش از آن بدست میاید.

خوشبختانه که این نبات غنی از روغن نباتی دراکثر مناطق افغاستان کشت آن رواج دا شته و به کمترین مصرف ازممحصولات آن میتوان در اکثر خوراکه باب استفاده اعظمی نمود.

                                  

سفارشات:

ازآنجای که میدانیم کنجد دربین نباتات روغنی بصورت ناب مقام اول را گرفته است. که سالانه تقریباًً درسرتا سر جهان بیشتراز دو ملیون تن دانه کنجد تولید میشود ، بنا برین که کنجد یک نبات خشکه دوست است با توجه به شرایط محیطی ، خصوصیا ت بوتانیکی واهمیت اقتصادی ، اهمیت غذائی واهمیت داروئی آن نکات ذیل را باید درنظر داشت.

1-                          با توجه به اهمیت اقتصادی ، اهمیت غذائی واهمیت داروئی کنجد باید کشت آن درتمام ساحات للمی وآبی بصورت علمی توسعه وترویج گردد.

2-                          نسبت به اینکه افغانستان آب هوای مختلف را دارا میباشد باید درقسمت انتخاب تخم و ورایتی آن مطابق به شرایط محل اقدام جدی گردد.

3-                          قسمیکه معلوم است اکثراً ورایتی های موجود بوده دارای کرکتر های ریختن تخم (shatharing) میباشد باید بجای این ورایتیها, ورایتی های حساس درمقابل ریختن تخم کشت گردد.

4-                          کشت کنجد را باید درتناوب زراعتی مراعت نموده. چراکه کنجد مواد زیر خاک را به مصرف رسانیده ومواد قسمت بالائی را بصورت حسن نگه میدارد واز این مواد باقی ماده کشت بعدی بصورت وافر استفاده مینماید.

5-                          باید دولت وبخصوص وزراعت محترم زراعت ورایتی های مقا وم به امراض، آفات، حمله حشرات وورایتی ها پر محصول از کشورهای کمک دهنده وارد نمایند ، تااینکه دهاقین از کشت آ ن محصول قناعت بخش بدست آورند.

6-                          چنانچه معلوم است دراین اواخر اکثرمرد م دچارفشار بلند خون میباشند ، علت آن را درموجودیت کرسترول درروغن ها میدانند ، بنأ ازروغن کنجد حدالامکان درغذای روز مره استفاده باید گردد چراکه روغن های نباتی بدون کرسترول میباشد.

7-                          ازآ ن  جای که میدانیم خوردن  روغن برای کسانی که معده ضعیف دارند مصلحت نیست ، درصورت مصرف باید باید با سرکه وعسل میل نمایند.

منابع مأخذ

1.           احمدی  ، محمد شعیب زر اعت تاجکستان  سال چاپ ندارد – وزارت تحصیلات عالی ومسلکی، ص 266- 260 .

2.           خواجه پور، داکتر محمد رضا تولید  نباتات صنعتی  سال چاپ انتشارات جهاد دانشگاه صنعتی ایران، ص 78-87 .

3.           د رسکول – کولین ژ ( مؤ لف) _ کاراپتان دکتر ژیرایر _ تاج بنفش _ دکتر مهدی ( مترجمین) علوم گیاهی  سال چاپ 1381 انتشارات دانشگاه ارومیه ص ، 117- 116 .

4.           راپویا  - عباس اکبر شگفتیهای غذا درمانی گیاهان  سال چاپ 1376 ص، 361- 357

5.           رستگار- دکتر محمد علی  زراعت گیاهان صنعتی   سال چاپ 1384  انتشارات برهمند- ص، 236 .

6.           سناکزی – پوهنوال عبدالنبی   نباتات صنعتی  سال چاپ 1380 ، انتشارات اداره کتابخانه های سیار اریک ، ص، 44- 39 .

7.           صدری – دکتر محمد بیماریهای گیاهان روغنی  سال چاپ 1376 ، انتشارات تهران ، ص ، 160- 156 .

8.           ضیا بری – دکتر سیدحسن میر نظامی  فن آوری روغن وپالا یش آن  ، سال چاپ 1380 ، انتشارات علوم کشاورزی تهران ، ص 251- 248 .

9.           طراح – داود  روش نوین کشاورزی وباغداری  سال چا پ 1374 ، انتشارات تهران ، ص، 105 .

10.     طراح – داود  آشنائی با کشاورزی ودام پروری  سال چاپ 1373 – انتشارات تهران  ، ص، 75 .

11.     فاجریا ا ن کا ( مؤلف) دزفول – دکتر ابو الحسن هاشمی – کوچکی – دکتر عوض بنایان – مهندی محمد ( مترجمین)  افزایش عملکرد های گیاهان زراعی  سال چاپ 1377 انتشارات مشهد – ص، 125 –135.

12 – فن ویک کلی ( مؤلف ) محصل – دکتر محمد حسن راشد – مهندس محمد کافی  تولید بذر درمحصولات زراعتی  سال چاپ 1371 – انتشارات تهران – ص ، 286- 284 .

13- کشاورز محمد ناصر عمر زراعت ومالداری درافغانستان  سال چاپ 1341 – انتشارات مدیریت اطلاعات وتبلیغات – ص، 21-1 .

14

- محمد – سرورالدین  طب الکبیر فرشته نجات  سال چاپ 1383 – ص ، 92- 87 .

15- مرادی – عباس – غلام علی  گیاهان روغنی  سال چاپ 1362 – انتشارات سازمان ترویجی ایران –ص، 125-191 .

منابع انترنتی :-

16-http;//dareysabz.blogfa. com.

17-http;//tabyan.netltebozy.

18-http;// www. Ivoi. Ir  .