مقدمــــــــــه:
در فصل های چندین ساله هارتیکچرخصوصأ باغات میوه جات یک فاصله وسیعی در بین قطارهای درختان وجود دارد .که این درختان ازدوره ازدحام حاصل دهی(Juvenile stage) خورد بوده ،ساحه بین قطارها را زیاد مورد استفاده خود قرار نمیدهد که شاید به نباتات فصل کوتاه اجازه میانه کاری را بدهد.
بهر صورت به مفکوره اساسی باید هیچگاه نگذاشت تا نبات موأقت با نبات اصلی یا دایمی رقا بت کند.زیرادهاقین میخواهندازقطعه زمین محدودوکم خویش استفاده اعظمی بدست آرند.درحالیکه محققین وتجربه کاران متیقن اند که فاصله بین درختان جوان بمنظورایجاد یک ساحه خوب جذب موا دغذائی برای ریشه ورشد سالم درختان است.باغبانان مترقی وماهرین موافق اند که محصولات گندم،پنبه،جواری،رشقه ونیشکر که رقابت کننده خطیری در جذب فکتورهای نموئی(موادغذائی،آب ونورآفتاب)ازکاشتن میانه کاری(Intercropping)آنها جلوگیری شود.
با وجودیکه میانه کاری ستیزه جوورقیب است ، ولی باید به طریقه احسن و علمی استفاده گردد.
میانه کاری یک ذریعه خوب بدست آوردن درآمد اقتصاد از فا صله های بین قطارهای درحتان جوان میباشد .
بنأٌ خوشبختانه که افغانستان یک کشور زراعتی بوده خصوصاٌ برای کاشتن سبزیجات، ومیوه جات بستر خوب بشمار میرود .
لذا نسبت خشکسالی ها وقلت آب ومحدودیت ساحه زمین زراعتی باید از طریقه وسیستم میانه کاری (Intercropping) مستفید گردیده تا از ضایعات آب جلوگیری شود واستفاده مؤثراز فاصله های محدود صورت بگیرد .
کشت مضاعف(Multiple cropping):
عبارت از کشت نمودن دویا چندین نوع محصولات در عین مزرعه در یک سال میباشد .
اصطلاح عمومی کشت مضاعف (Multiple cropping) میباشد که تحت همین عنوان میانه کاری(Intercropping) وکشت منظم (Sequential cropping) است .
کشت مضاعف یکی از ارزان ترین وقابل دسترس ترین روشهای افزایش تولیدات ومحصولات سیستم کشت مضاعف (Multiple cropping) کار میگیرند .
ولی اگر از سیستم کشت مضاعف بشکل درست وعلمی استفاده نشود نواقص وخسارات گوناگون را ببارمیآورد .
نواقص سیستم کشت مضاعف :
1- رقابت بین نبات اصلی ومؤقتی در اخذ نور دارد .
2- رقابت بین نبات دایمی ومؤقتی در گرفتن مواد منرالی از خاک .
3- رقابت بین نبات دایمی ومؤقتی درجذب آب وجود دارد.(5)
4- تبخیر وتعرق (Evapotranspiration) زیاد واقع میشود .
5- پرابلم عملیات زراعتی (Mechanization) پدید میآید .
6- جمع آوری نبات مؤقت باعث تخریب نبات دایمی میگردد.
7- رطوبت نسبتی بلند باعث پخش امراض وآفات میشود .
نواقص اقتصادی کشت مضاعف :
1- این سیستم بسیار مغلق وکم فهم است .
2- در بعضی موارد حاصلات پاین دارد .
3- معمولاٌ ضرورت زیاد برای مزدور های دست کار دارد .
4- کمبود اشخاص فنی دارد .
کشت حاصلات منظم (Sequential cropping):
یکی از جمله کشت مضاعف بوده که عبارت از کشت کردن دو یاچند نوع محصولات متوالی درعین مزرعه دریکسال میباشد .
این طریقه آنقدر عام نبوده وقابلیت استعمال ندارد . (5)
میانه کاری (Intercropping)
میانه کاری عبارت از کاشتن دو یا چندین نوع یا ورایتی های همزمان درعین مزرعه در فاصله های بین قطارها میباشد.
تحت کتگوری عمومی میانه کاری چهارکتگوری فرعی وجود دارد:
میانه کاری مخلوط (Mixed intercropping) : عبارت از کشت کردن دو یا زیاده محصولات در عین وقت بدون جدا ترتیب نمودن قطار ها میباشد .
میانه کاری قطاری (Row intercropping): عبارت از کاشتن نباتات مؤقتی درعین وقت درعین مزرعه بین نبات دایمی یااصلی درمیان قطارها میباشد .
میانه کاری خطی (Strip intercropping): عبارت از کشت کردن دویا چند نوع نبات درعین وقت به قسم را ه یا خط که اجازه کشت مستقل را بطور پهلو در پهلو بدهد میباشد .
میانه کاری عوضی (Relay intercropping):
عبارت از کشت کردن دو یا زیاده نباتات درعین وقت درجریان یک قسمت دوره حیات بطور مستقل است تشکیل این میانه کاری شاید واقعاٌ شامل دیگردرختان بطور سیت فرعی از ابتدائی کتگوری اوقات مختلف میباشد . (5)
اهداف میانه کاری:
1. بدست آوردن یکمقدار درآمد وبلند بردن اقتصاد از طریق میانه کاری قبل از اینکه درختان به مرحله ازدحام حاصل دهی برسد
.2مقصد مهم دیگر میانه کاری استفاده بهتر از زمین زراعتی وبدست آوردن مواد غذائی برای حیوانات و مصارف انسانها میباشد.
3.استفاده وبهره برداری اعظمی از فاصله های بین قطارهای درختان میباشد.(2)
فاصله بین درختان مربوط فکتور های ذیل است:
· - ورایتی (Cultivar)
·
· - پایه مادری (Root stock)
·
· - عملیات زراعتی (Mechanization)
·
· - درختان مؤقتی (Filler tree)
·
· - حاصلخیزی خاک (Soil fertility)
·
· - میانه کاری (Intercropping)
میانه کاری مخلوط(Mixed Intercropping)
در کشت کردن پهلو در پهلوی محصولات زراعتی نباتات مختلف رقابت سنگینی را در تهیه و جذب فکتورهای نموئی مانند نور ، آب و مواد غذائی متحمل میگردند.
پس باید در میانه کاری نباتات اصلی همرای نباتات مؤقتی در رقابت و اثرات منفی بالای نبات اصلی نداشته باشد .
از کشت مخلوط در ممالک ذیل توقع بهره برداری بدست آمده است:
· در مالیزیا بادام زمینی درزیر درختان رابر کشت میگردد.
· همچنان از کاشتن تنباکو درزیر درختان رابر حاصلات خوبی بدست آورده اند.
· در هندوستان سویابین زیر درختان وبین قطارهای نیشکر کشت میشود.
· در یونان حبوبات وباقلی دربین قطار های میوجات زرع میگردد.
· کشت مخلوط تحت شرایط نامساعد (یخی ها (Frosts)، جمع شدن کثافات و اذیت گیاهان هرزه(Weeds).
مثلاٌ در فلپین نشان داده شده که اگر لوبیای ماشدانه همرای
جواری مخلوط کشت گردد مانع رشد و رو ئیدن گیاهان هرزه
میگردد.(3)
میانه کاری قطاری (Row Intercropping)
چون درین طریقه انواع سبزیجات یامیوه جات کوتاه مدت در بین قطار های درختان طویل مدت یا نباتات مؤقتی درمیان نباتات دایمی کشت میگردد.
بنآٌ اگر از روش میانه کاری قطاری استفاده درست و علمی صورت بگیرد مفاد بیشتر دارد ، ولی در صورت بی اعتنائی وعدم توجه مثلاٌُ کنترول نکردن گیاهان هرزه ، رعایت نکردن کود گذاری درست و آبیاری غیر منظم وغیره نواقص را برای درختان ببار میاورد.
مفیدیت میانه کاری قطاری :
· استفاده معقول از خالیگاها یا قطارهای بین درختان .
· بدست آوردن یکممقدار هزینه ودرآمد هنگفتی .
· کنترول گیاهان هرزه و امراض وآفات در بین قطار ها .
· ثابت کردن مواد کمک کننده (humus) در خاک .
· کاهش درجه حرارت از محیط درختان در ایام گرمای شدید .
· نصب نایتروجن در بعضی موارد توسط نباتات لگیومی .
· تحفظ رطوبت خاک و رطوبت نسبتی .(5)
وسعت میانه کاری در اروپا وسطح جهان :
میانه کاری (Intercropping) در اروپا یک عمل عامیانه قبل از ماشینی شدن ، نسلگیری نباتی واستعمال کودهای مصنوعی وآفت کش ها وسیله زیاد تشدیدی شدن آغاز تولیدات زراعتی بود.
چون میانه کاری شبدر وعلف ها در چراگاه های زراعت اروپا هنوز هم قابل استفاده است .
ومیانه کاری قابل زرع مانند حبوبات ، نباتات لگیومی وتخم های تیلی برای تغذیه حیوانات ومصرف انسانی تا حال عام نیست.
ولی بصورت خصوصی در ولایت پیریگورد سرزمین فرانسه میانه کاری نباتات تیلی (Soybean) تحت درختان چارمغز قابل یادآوریست.(5)
میانه کاری درافغانستان :
در افغانستان چون زمین زراعتی کم بدسترس قرار دارد ، بنأ دهاقین ما میخواهد تا از قطه زمین محدود خویش حاصلات گزافی را بدست آورد وآن طور است که در بین قطارهای درختان میوه جات سبزیجاتی را کشت میکنند که دارای ریشه های سطحی وضعیف باشد .
البته تا وقتیک درختان جوان به ازدحام حاصل دهی نرسیده باشد وسایه آن مانع رشد سبزیجات نگردد مفیدیت میانه کاری را نشان میدهد .
طوریکه بهترین میانه کاری زیر درختان میوه جات چون سیب وزردالو کاشتن سبزیجات خصوصاٌ پیاز است .
زیراکه پیاز دارای ریشه سطحی بوده وبادرخت رقابت نموئی نمیکند
وهمچنان انواع دیگرسبزیجات از ساحه ریشه های تغذیوی (feeder roots) فاصله داشته باشد .
وسیستم آبیاری آن نیز باید از درختان فرق داشته باشد . (2)
سیستم آبیاری میانه کاری :
طوریکه باغهای تک کشتی (monoculture) 2-3 هفته بعد به آبیاری ضرورت دارد، ولی سبزیجات به 4-5 روز بعد به آبیاری ضرورت دارد .
بدین سبب آبیاری ورطوبت زیاد مانع جذب مواد منرالی از طریق ریشه ، بند شدن مسامات (stomata) یا قطع تنفس ریشه باعث گندیدن ریشه میگردد .
پس درباغاتیکه از سیستم میانه کاری استفاده میشود باید سیستم آبیاری آن نیز مدنظر گرفته شود یعنی جدائی فزیکی (physical separate) را درنظر گرفت .
طرز العمل : به قسم حلقه اطراف درخت (Inline basin system) ساخته شود .
وحلقه ها باید هرسال مطابق ریشه های تغذیوی (feeder roots) کلان ساخته شود.
خاطریکه ریشه های سطحی تغذیوی درختان هر سال بزرگ وطویل شده توسط بیل زدن یا قلبه کردن ریشه های آن قطع میشود. وامکان انتقال امراض توسط تماس آب بادرخت از این طریقه جلوگیری میشود . (2)
انتخاب روش احداث باغ برای میانه کاری:
چون روش احداث باغ میتواند به اشکال (نقشه ) مربع ، مستطیل و مثلث باشد .
بناٌ روش کشت مربع برای مناطق گرمسیر که تابش آفتاب بیشتر داشته باشد مناسب است .
درین روش کشت درختان میوه در هنگام صبح و بعد از ظهربیشترین سایه اندازی را روی همدیگر دارند ، از معایب طرح مربع ، اتلاف فضأ و حذف کار آمد درختان مؤقت است که در طول ردیفها غرس میگردد.
طرح مستطیل:
این طرح رضایتخشتر از طرح مربع بوده واز فاصله بین ردیفهای کشت به منظور کار آمد ترین استفاده از زمین برای درختان مؤقت استفاده می شود.
در طرح مستطیل میتوان به باروری زودتر درختان میوه رسید وروش کشت مناسب درمناطق سرد سیر است.
در کشت مستطیل درختان دایم از همدیگر فاصله بیشتری دارند .
فاصله درختان در روی ردیفها کمتر از فاصله بین ردیفهای کشت میبا شد.
و بین طول مستطیل درختان مؤقت را که زود تر بار میدهند ، در
نظر گرفته می شود وبعد از مدتی که ازدحام حاصل دهی واقع میشود درختان مؤقت حذف میگردد.(1)
میانه کاری نهال بین درخت(Interplanting)
از جمله میانه کاری قطاری (Row intercropping) میباشد که چند نمونه آن قرار ذیل است :
کاکائو(COCOA) بین ناریال (COCONUT):-
کاکائو مواد غذائی را در خاک غنی میسازد ، رطوبت خاک را حفظ میکند و نموی گیاهان هرزه را سرزنش میکند.
کشت تجارتی کاکائو درسال 1970 در هندوستان آغاز گردید.
کاکائو یک میوه خوبی برای کارخانه جات چاکلیت سازی بشمارمیرود که میتوان طور هماهنگی با دیگر نباتات کشت گردد.
کاکائو به روشنی یا نور آفتاب کم (%50) ضرورت دارد.
بنأٌ باغهای اریکانوت (ARECANUT) ونارگیل (COCONUT) برای میانه کاری درختان کاکائو موقعیت مناسب میبا شد.
درباغهای (ARECANUT) درجائیکه فاصله آن 2.7*2.7 باشد کاکائو میتواند در قطار های متناوب در فاصله 2.7*5.4 متر غرس گردد.
و درباغهای ناریال نیز در بین قطارهای آن به فاصله 2.7*2.7 متر یا به سیستم پشته دبل به فاصله 2.7 متر میانه کاری میگردد.(5)
میانه کاری درخت کیله بین قطارهای درخت ناریال :
میانه کاری درخت کیله دربین قطارهای درختان نارگیل (Coconut) درممالک افریقای وهندوستان تطبیق گردیده است.
چون درخت کیله نسبت به درخت ناریال قد پخش بوده وبه آفتاب یا روشنی ضرورت زیاد ندارد .
زیرا که کیله درحالت نارس (Immature) جمع آوری میشود . اگر کیله دردرخت پخته گردد دروقت جمع آوری و انتقال به مارکیت %50 یا زیاد تر آن تلف میشود .(5)
میانه کاری درخت شفتالو بین قطارهای درختان سیب :
میانه کاری درخت شفتالو دربین قطارهای درختان سیب درکشورما مروج میباشد . واین طور است که در فاصله های میان دو درخت که از آن استفاده نشده یا خالیگاه میان درختان توسط غرس نمودن نهالهای شفتالو مستفید ومملومیگردد .
واین استفاده بهتر ازمیانه کاری قطاری میباشد .
بخاطر درخت شفتالو دارای قد کوتاه بوده ، عمر کم داشته وزود سرحاصل میآید .
بناًٌ درختان شفتالو بطور مؤقت دربین درختان سیب غرس میگردد .
وهر گاه که حجم درختان سیب بزرگ شده و در موسم ازدحام حاصل دهی برسد و برای درختان شفتالو مزاحمت ببارآورد و درختان شفتالو نیز در اخذ مواد غذائی ،جذب آب وترکیب ضیائی رقابت نماید دراین صورت درختان شفتالو قطع شود .
وهمچنان دربین قطارهای درختان زردالو وسیب تاک انگوربه شکل بته ئی تربیه میشود.
واین چنین است که تاک انگور عمر کم داشته و اگر به شکل بته ئی تربیه شود بهتر خواهد بود وجای را نخواهد گرفت وبا درختان سیب وزردالو رقابت کم خواهد داشت . (2)
Strip Intercropping
شامل کشت محصولات مضاعف پهلو درپهلوی خط های باریک میباشد .
درینجا یک قوه مؤثریت بیولوژیکی در بین خط های باریک ساخته شده است .
آن قوه باید با سرحدات بین خطس ها عمل کند طوریکه محصولات همجوار از منابع نور ، کود و رطوبت خاک بطور کامل استفاده بتواند .
محصولاتیکه ازین منابع در اوقات مختلف موسم مستفید گردند بعضاٌ همسایه خوبی برای نبات همجوار شده می تواند.
مثلاٌ جو در ماه جولای جمع آوری میگردد منابع تولیدی زیاد را برای قطارهای نبات همسایه خود می گذارد.
این سیستم اکثراٌ در بین دو سرحد جواری کشت میگردد.
چنین سیستم طریقه مغلق بوده و به اداره و منجمنت دقیق وکنترول ومراقبت جدی ضرورت دارد. (5)
پرابلم میانه کاری :
دربعضی موارد از اثر استفاده نادرست وغیر علمی نباتات که بین لین ها یا قطارهای درختان کشت میگردد رقابت های غذائی ونموئی را ببارمی آورد.
وعلاوتاَ انتقال امراض وحشرات که ارزش تحفظ درختان را کاهش میدهد بمیان می آید .
مثلا درپاکستان علت اصلی کم شدن درختان به طور عموم وتقلیل درختان ستروس بطور خاص از سبب کاشتن زیاد شبدر مصری (berseem ) زیر درختان ستروس میباشد .
بخاطریکه محیط مرطوب ریشه درزمستان یک عامل کشنده ومخرب برای درختان ستروس میباشد .
درحالیکه علوفه شبدر مصری به آبیاری هفته وار درهمین موسم ضرورت دارد .
بناًٌ آبیاری شبدر مصری درموسم مرطوب زمستانی باعث انتقال امراض (Root-rot & soil-borne) میگردد.
همچنان فرق داشته اوقات دواپاشی باعث پرابلم ومشکلات میگردد .
قسمیکه پنبه به سپری (spray) کردن آفتکشها (pesticide) پنج بار در دو ماه از 15 اگست الی 15 اکتوبر ضرورت دارد ، ولی برخلاف درختان ستروس به دواپاشی کم ضرورت دارد .
لذا سپری کردن کثیرالوقوع پنبه باعث تخریش پوست وضخمی شدن درختان ستروس میگردد.
نتیجه گیری(CONCLOSION):
میانه کاری (Intercropping) یکی از جمله کشت مضاعف را تشکیل میدهد که عبارت از کشت وزرع کردن یک فصل اضافی دربین فاصله های بدسترس دربین قطار های فصل اصلی یا دایمی میباشد .
مثالهای فراگیری میانه کاری کشت نمودن نباتات که دارای ریشه عمیق اند دربین نباتات که دارای ریشه سطحی میباشد یا کاشتن نباتات قد کوتاه دربین قطارهای نباتات بلند که تقریبا %50 روشنی آفتاب ضرورت داشته باشد دربین فاصله های درختان عمر دراز یا درختانیکه به آفتاب ضرورت فراوان داشته باشد غرس میگردد .
هدف از میانه کاری تولید نمودن حاصلات زیاد از یک قطعه زمین محدود زراعتی با استفاده از فاصله های به دیگر وجه ضایع شده باشد میباشد .
ومن الله توفیق
مأ خذ :
جلیلی مرندی . د . ر. 1381 میوه کاری روش احداث باغ صــــــ92
حمزه خیل . پ . د . ن . 1385-1384 لکچر نوت .................
کوچکی . ع . ر . 1380 مدیریت علف های هرز صــــــــــــ135
Mahmood .N . M 1994 Horticulture . 315 WWW . Go ogle . com ( intercropping)
